Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 4 ára.
Holuhraun í septemberbyrjun 2014.
Holuhraun í septemberbyrjun 2014.
Mynd / ATG
Lesendarýni 21. febrúar 2020

Efldar almannavarnir – aukið öryggi

Höfundur: Ari Trausti Guðmundsson
Sum okkar muna, á árum kalda stríðsins, Almannavarnir ríkisins sem nefnd er gekkst fyrir viðvörunarflautuprófunum tvisvar til þrisvar á ári og safnaði teppum og varnargrímum, svo eitthvað sé nefnt. Meginframfarir í skipulagi almannavarna, sem tóku brátt að snúast fyrst og fremst um náttúruvá, fólust í Samhæfingarstöðinni (2003) í Reykjavík og sérlögum um almannavarnir 2008. 
 
Umræður um skipurit/stjórnun leiddu til þess að stjórnunarábyrgð lögreglu við aðgerðir í héraði kristallaðist í embætti ríkislögreglustjóra (í umboði dómsmálaráðherra), með ríkislögreglustjóra sem meginstjórnanda. Þar hefur verið skipt um mann til einhvers tíma sem ræðst af niðurstöðum úr yfirferð á skipulagi löggæslumála. 
 
Nú er unnt að meta reynsluna af framkvæmd og gæðum laganna um almannavarnir, að rúmum áratug liðnum. Ég hef fylgst, sem jarðvísindamaður og fjallamaður, afskiptasamur af umhverfismálum, með þróun Almannavarna í yfir 40 ár. 
 
Ari Trausti Guðmundsson.
Samhæfing, m.a. í björgunar- og aðstoðarstörfum (og gott hlutverk lögreglu í héraði) hefur þróast alllangt í rétta átt, líkt og samstarfið við sérfræðinga á mörgum sviðum. Fleira má nefna. Engu að síður blasir við að mörgum verkefnum, t.d. viðbragðsáætlunum, áhættumati, eflingu viðbragðsaðila og þjálfun og menntun, hefur ekki verið nægilega sinnt. Einnig blasir við að skipta þarf litlum hluta björgunarliðsins úr sjálfboðamennsku yfir í launuð störf til þess að sinna sumum útköllum og létta á sjálfboðaliðum. Þeir verða þó ávallt megin hryggjarstykkið í fjölda útkalla. Verkefnum fjölgar vegna þess að náttúruvá eykst með loftslagsbreytingum og fjölda ferðamanna. Samtímis er hafin endurskoðun allra kerfa síma- og talstöðvasambands, raforkunnar og tölvusamskipta. Nýleg fárviðri og órói við Grindavík ýta undir það. Þjóðaröryggi snýst um matvæla-, fjarskipta- , net- og orkuöryggi, svo sumt sé nefnt, ekki síður en stríð og frið.
 
Breytinga er þörf
 
Stórviðri, snjóflóð, skriðuföll og sjávarflóð á land verða væntan­lega bæði öflugari og algengari en undanfarna marga áratugi. Einnig veður að taka tillit til þess hlutlæga mats á hættu af öflugum eldgosum, eldgosum nærri byggð og stórum jarðskjálftum, í öllum tilvikum miðað við endurkomutíma, sem vísindin leggja okkur til. Aðeins dæmin Öræfajökull, Katla, Bárðarbunga, Reykjanesskagi og Tjörnesbrotabeltið á Norðausturlandi eru til marks um það.
 
Aðlögun að loftslags­breyt­ingum krefst líka traustrar starf­semi Almannavarna og viðbragðsaðila. Inn í rammann tengjast svo beinar rannsóknir á náttúruvá, vöktun hennar, rekstur og myndun samhæfðra sjóða, svo sem Hamfarasjóðs og Þjóðarsjóðs úr sjóðum sem eru fyrir, ásamt með hagnaði af t.d. orkusölu. Þarna, alls staðar, eru brýn verk að vinna.
 
Ég hef hvatt til þess að unnið verði af meira afli við endurskoðun á almannavörnum landsins en hingað til. Markmiðið á að vera að auka öryggi okkar allra með því að tryggja enn betri samhæfingu, meira fé til þátta sem efla skilvirkni, þekkingu, forvarnir og áætlanir. Mikilvægt er að Almannavarnir verði sjálfstæð stofnun og viðbragðsaðilar, allt frá lögreglu og Landhelgisgæslu til heilbrigðiskerfisins og björg­unar­sveita, virki sem sam­hæfð eining. Einnig er brýnt að haldið verði áfram að þróa og styrkja starfshætti og skipulag Samhæfingarmiðstöðvarinnar og miðstöðva á landsbyggðinni. Loks verður að kanna vel og meta gagnsemi þess að færa almannavarnir landsins undir forsætisráðuneytið. Verkefni almannavarna eru flókin. Þau heyra undir flest ráðuneyti og þörf er á miðlægri og heildrænni stýringu.
 
Ari Trausti Guðmundsson
Höfundur er þingmaður VG
í Suðurkjördæmi

Skylt efni: almannavarnir

Við og sauðkindin
Lesendarýni 28. mars 2024

Við og sauðkindin

Sauðkindin hefur verið hluti af menningu okkar og gaf okkur margt af því sem þur...

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“
Lesendarýni 27. mars 2024

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“

Þannig mæltist Camillu Cavendish, dálkahöfundi Financial Times (FT), þann 24. fe...

Landbúnaðarandúð
Lesendarýni 26. mars 2024

Landbúnaðarandúð

Fjölþátta ógnir steðja að íslenskri matvælaframleiðslu sem þó koma flestar úr sö...

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting
Lesendarýni 25. mars 2024

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting

Eins langt aftur og Íslandssagan nær hefur landnýting og búskapur verið órofa he...

Girðingar meðfram vegum
Lesendarýni 25. mars 2024

Girðingar meðfram vegum

Oft eru gáfulegar umræður við kaffiborð í sveitum og þá sérstaklega ef kaffið er...

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?
Lesendarýni 20. mars 2024

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?

Mikill fjöldi ótímabærra dauðsfalla á síðustu misserum hefur ekki farið fram hjá...

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker
Lesendarýni 14. mars 2024

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker

Óbyggðanefnd tók til meðferðarsvæði 12, með því að fjármálaráðuneytinu var tilky...

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?
Lesendarýni 13. mars 2024

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?

Í Samráðsgátt stjórnvalda lágu fyrir skemmstu til umsagnar drög að reglugerð um ...