Minjar um áveitur?
Höfundur: Bestu þakkir. Bjarni Guðmundsson Hvanneyri
Allt fram á þriðja áratug síðustu aldar voru áveitur mikilvægur hluti engjaræktar en engjar gáfu lengi vel af sér mestan hluta vetrarfóðurs búfjár hérlendis. Áveitur eru árþúsunda gamall ræktunarmáti. Um þær er getið í elstu lögbókum – frá þjóðveldistíma.
Þær eru sennilega dæmi um elstu og umfangsmestu ræktunarframkvæmdir Íslendinga. Frægar eru áveiturnar stóru fyrir austan Fjall, sem gerðar voru á fyrri hluta síðustu aldar og mörgu breyttu fyrir sveitir þar. Vitað er um miklar áveitur víðar um land, svo sem í Húnaþingi, Skagafirði og víðar um Norðurland, en fæstar voru þær á Vestfjörðum. Bæði var um að ræða sam-áveitur margra jarða og lutu félagslegu framtaki og stjórn, en líka áveitur á einstökum jörðum og þá minni í sniðum.
Þeim fækkar mjög sem kynntust áveitum af eigin raun. Sömuleiðis eru horfnar margar minjar um áveitur, sem sumar voru þó fyrirferðarmiklar á sínum tíma – áveituframkvæmdir sem kostuðu firna mikinn fjölda dagsverka í uppkomu. Enn munu þó slíkar finnast sem eru sjáanlegar og munnmæli hafa varðveist um.
Mig langar því til þess að leita eftir því hvort þú, ágæti lesandi, getir bent mér á enn vel sýnilegar og glöggar minjar um áveitur á svæði sem þú ert kunnugur á. Ég hef einkum í huga minjar utan þeirra sveita, sem í dag eru þekktastar fyrir áveitur, svo sem Árnesþing, því sem betur fer hefur mörgu um þær verið haldið til haga. Ekki er verra að punktar um sögu minjanna séu þekktir.
Ég er fyrst og fremst að leita eftir góðu og lýsandi myndefni sem tengist áveitum, vegna bókarskrifa – en líka gömlum og nýjum ljósmyndum ef til væru. Ég hef símann 894 6368 og netfangið bjarnig@lbhi.is.
Bestu þakkir.
Bjarni Guðmundsson
Hvanneyri