„Þeir hrintu fólkinu okkar fyrir björg og fögnuðu þegar það skoppaði á hörðu grjóti kreppunnar”

Í breska blaðinu Observer 27. ágúst var afar athyglisverð grein um uppgjör Evrópusambandsins við það sem stundum var kallaður björgunarpakki fyrir gríska ríkið eftir efnahagshrunið 2008. Yanis Varoufakis, fyrrum fjármálaráðherra Grikkja, gagnrýnir harðlega túlkun ESB og segir Grikki nú sitja eftir í skuldafangelsi og sambandið neiti að hleypa þeim út. 

 

Forsvarsmenn ESB og Alþjóða­gjaldeyrissjóðsins hrósa sér nú af góðum árangri og jafnvel að þar með sé búið að ná öllum pólitískum  markmiðum við björgun gríska ríkisins. Mörgum þykir það hrein öfugmæli og er því vel lýst í grein Yanis Varoufakis. 

 

Hinar fornu rústir í Aþenu virka eins og kaldhæðnislegur minnisvarði, þegar Grikkir horfa nú fram á það sem fyrrverandi fjármálaráðherra kallar efnahagslega eyðimörk. 

 

Aðgerðir sem ESB og Alþjóða­gjaldeyrissjóðurinn stæra sig af hófust 2010. Stöðugar fréttir af því að kreppa myntbandalags evrunnar væri að stórum hluta Grikkjum að kenna virkuðu vel og gerðu grísku þjóðina að svörtum sauðum í myntsamstarfinu í augum annarra ríkja. Hér á landi trúðu margir þessum látlausa áróðri og var sú skoðun víða uppi að mikilli óráðsíu Grikkja sjálfra væri um að kenna. Í ófáum greinum og viðtölum á ljósvakamiðlum var gert lítið úr grísku þjóðinni, líka á Íslandi. 

 

Staðreyndir málsins ólíkar „sannleika“ ESB

 

Yanis Varoufakis segir að þegar betur sé rýnt í staðreyndir málsins komi annar sannleikur í ljós. Í þeirri sömu viku sem menn hrósuðu sér yfir árangri af „björgunaraðgerðum“ í Grikklandi hafi Grikkir í raun hafið nýjan leiðangur inn í 42 ára (2018– 2060) strangt aðhald vegna enn meiri skulda en áður. Hvernig hægt sé að halda því fram að Grikkir hafi þar með fengið á ný fjárhagslegt sjálfstæði finnst Varoufakis erfitt að skilja. Segir hann að nær væri að taka þetta upp í háskólum, fjölmiðlaskólum og fjármálastofnunum sem dæmi um hvernig hægt er að byggja upp á heimsvísu og fá fólk til að trúa botnlausri lygi um framtíðina.

 

Grikkir telja sig illa brennda eftir samskiptin við fjármálaöflin sem bjargað hafi verið af ESB með lánum sem Grikkir hafi verið gerðir ábyrgir fyrir. 

 

Óvanaleg björgunaraðgerð sem hefur engan endi

 

Yanis Varoufakis segir ágætt að skoða upphaf þeirra skilyrða sem Grikkjum voru sett. Hvað þýðir „bailout“ sem björgunaraðgerð og hvers vegna er gríska aðferðin óvanaleg og hefur engan endi? 

 

„Í bankahruninu 2008 reyndu nær allar ríkisstjórnir að bjarga sínum bönkum. Í Bretlandi og Bandaríkjunum gáfu ríkisstjórnir grænt ljós á að Englandsbanki og peningayfirvöld Bandaríkjanna, „Federal Reserve“, prentuðu fjallháar stæður af peningum til að endurfjármagna bankana. Þar að auki tóku ríkisstjórnir Bretlands og Bandaríkjanna gríðarleg lán til að mæta frekari áföllum í bankakerfinu. Á meðan fjármögnuðu seðlabankar þessara ríkja verulegan hluta af skuldum bankanna,“ segir Varoufakis. 

 

„Á meginlandi Evrópu upphófst mun verra drama sem byggði á grundvallarákvörðun sem tekin var 1998 þegar myntbandalag Evrópu hófst með Seðlabanka Evrópu í aðalhlutverki án þess að hann ætti pólitískan bakstuðning í nokkru ríki.  Þá urðu 19 ríkisstjórnir að glíma við að bjarga sjálfar sínum bönkum í fjármálalegu fárviðri án þess að hafa eigin seðlabanka til að hjálpa sér.“

 

Munaðarlaus evra og engir seðlabankar til varnar

 

Varoufakis spyr hvers vegna þessi óeðlilega ákvörðun hafi verið tekin og svarar því sjálfur um leið:

„Það var vegna þess að algjört bann var á það í Þýskalandi að skipta evrunni út og taka aftur upp þýska markið, þá skyldi það sama ganga yfir seðlabanka, fjármálastofnanir og ríkisstjórnir eins og Ítalíu og Grikkland. Svo þegar franskir og þýskir bankar urðu fyrir jafnvel enn verri gjaldþrotum en bankarnir á Wall Street í New York og í City í London, þá voru engir seðlabankar með lagalegar heimildir til að bjarga þeim. Jafnvel þótt pólitískur vilji væri fyrir hendi. Meira að segja þegar Merkel kanslari tilkynnti það 2009 að ríkisstjórn hennar hafi í skjóli myrkurs dælt 406 milljörðum evra úr eigu skattgreiðenda inn í þýska banka.“  

 

Grísku stjórninni var bannað að lýsa yfir gjaldþroti

 

„Málið er bara að þetta var ekki nóg. Nokkrum mánuðum seinna upplýstu aðstoðarmenn Merkel hana um að líkt og þýsku bankarnir, gæti yfirskuldsett Grikkland ekki lengur rekið sig. Ef landið lýsti sig gjaldþrota myndu Ítalía, Írland, Spánn og Portúgal fylgja með í fallinu. Það myndi þýða að í Berlín og París yrðu menn að takast á við nýjar björgunaraðgerðir á sínum bönkum fyrir meira en eina billjón evra [1.000.000.000.000 – þúsund milljarða evra]. Á þessum tímapunkti var ákveðið að banna grísku ríkisstjórninni að segja sannleikann og játa að ríkið væri gjaldþrota. 

 

Til að viðhalda lyginni var hinni gjaldþrota Aþenu veitt stærsta lán í sögu mannkyns undir því yfirskini að verið væri að sýna Grikkjum samstöðu. Stærsti hluti þessara lána rann samstundis til þýskra og franskra banka. Til að milda reiði þýska þingsins var þetta gríðarlega lán veitt með þeim skilyrðum að því fylgdi hrottalegt aðhald fyrir grískan almenning sem setti hann í varanlega risavaxna kreppu.“

 

Bretland væri auðn Evrópu ef sömu aðferðarfræði hefði verið beitt þar 

 

„Til að átta sig á umfangi þeirrar eyðileggingar sem þessu fylgir, ímyndið ykkur hvað myndi gerast ef RBS Lloyds og aðrir bankar í fjármálahverfinu City hefði verið bjargað án aðkomu Englandsbanka. Það hefði verið gert einungis í gegnum erlend lán til ríkisins. Þau hefðu öll verið veitt með því skilyrði að laun í Bretlandi yrðu lækkuð um 40%, eftirlaun um 45%, lágmarkslaun um 30% og opinber útgjöld [NHS spending - vegna menntamála, heilbrigðismála og fleira] um 32%. Þá væri Bretland auðn Evrópu, rétt eins og Grikkland í dag.“ 

 

Martröðin ekki á enda fyrir Grikki

 

„En endaði þessi martröð ekki í síðustu viku [um miðjan ágúst]? – Ekki aldeilis. Tæknilega séð hafði björgun Grikklands á sér tvær hliðar. Sú fyrri fól í sér að ESB og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF) létu grísk stjórnvöld hafa fjárhagslegar blekkingar til að þykjast endurgreiða skuldir ríkisins. Síðan voru sett hörð skilyrði í formi fáránlega hárra vaxta og villimannslegs niðurskurðar á lífeyrisgreiðslum, launum, opinberri heilsuþjónustu og menntun.“  

 

Nú kallast þetta „reisnargjörningur“ við lok björgunaraðgerða

 

„Í síðustu viku kláraðist þriðji björgunarpakkinn, rétt eins og annar pakkinn endaði 2015 og fyrsti 2012. Nú höfum við fjórða slíkan pakka sem er ólíkur hinum þrem á tvennan hátt. 

 

Í stað nýrra lána að upphæð 96,6 milljarða evra sem átti að byrja að greiða 2023, þá verður því frestað til 2032, þegar endurgreiða á peningana með vöxtum ofan á aðrar stórar endurgreiðslur sem áður voru ákveðnar. Í öðru lagi, í staðinn fyrir að kalla þetta fjórða björgunarpakkann (bailout), þá hefur ESB nefnt þetta björgun með reisn og lok björgunaraðgerða (triumphantly, the „end of the bailout“).

 

Fáránlega hár virðisaukaskattur og skattar smáfyrirtækja munu auðvitað halda áfram, rétt eins og áframhaldandi niðurskurður á lífeyri og nýr refsiskattur á tekjur hjá þeim fátækustu sem hefur verið áætlaður 2019. Þá hafa grísk yfirvöld gengist undir að viðhalda langtímamarkmiðum um að skila tekjuafgangi á ríkissjóði, án þess að taka tillit til endurgreiðslu skulda (sem eru 3,5% af þjóðartekjum  til 2021 og 2,2% á tímabilinu 2022-2060). Þetta krefst viðvarandi aðhaldsaðgerða sem Alþjóða­gjaldeyrissjóðurinn sjálfur telur minna en 6% líkur á að nokkru sinni verði hægt að ná í nokkru landi í myntbandalagi evrunnar.“

 

Frönskum og þýskum bönkum bjargað á kostnað lmennings

 

Ef þetta er tekið saman, eftir að frönskum og þýskum bönkum hefur verið bjargað á kostnað fátækustu íbúa Evrópu og eftir að Grikkjum var steypt í skuldafangelsi í síðustu viku, hafa lánardrottnar ákveðið að lýsa yfir sigri. Eftir að hafa lamað Grikkland hafa þeir gert þann verknað varanlegan og kalla það „stöðugleika“. 

 

Þeir hrintu fólkinu okkar fyrir björg og fögnuðu þegar það skoppaði á  hörðu grjóti kreppunnar. Það ætti að sýna að þjóðin væri að rétta sig við. 

 

Svo ég vitni í Tacitus [sem var þingmaður í rómverska keisaradæminu] sem sagði: Þeir bjuggu til eyðimörk og kalla hana frið,“ sagði Yanis Varoufakis, einn af stofnendum DiEM25 og fyrrum fjármálaráðherra Grikklands. 

 

Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn og Ísland

 

Poul Thomsen, núverandi framkvæmda­­­stjóri Evrópudeildar Alþjóða­gjaldeyrissjóðsins, sem var yfirmaður Íslandsmála hjá sjóðnum í hruninu hér, hrósar sér nú yfir hvað langt var gengið í því að fylgja áætlunum sjóðsins á Íslandi. Trúlega eru þær þúsundir fjölskyldna sem hér eru enn í sárum eftir þau ósköp honum varla sammála. Ekki frekar en almenningur í Grikklandi sem situr nú enn verr í súpunni en áður.