Bændur leggja áherslu á að minnka sótsporin
Það er merkilegt hvað það kemur alltaf flatt upp á mann að ágúst sé að líða hjá. Kannski vegna þess að eins og Vilhjálmur orðaði það: „sumarið líður allt of fljótt“, enda er það í styttra lagi á norðurslóðum og því mikilvægt að nýta tímann vel. Haustverkin eru víða hafin og meðal þeirra eru smalanir. Fyrstu göngur eru farnar á nokkrum svæðum núna um helgina.
Fjölbeytt verkefni fram undan
Guðrún S. Tryggvadóttir.Eitt þeirra verkefna sem bændur þurfa að setja ofarlega í forgangsröðina er að gera áætlanir um það hvernig minnka megi sótspor innlendrar landbúnaðarframleiðslu. Við viljum öll leggja okkar af mörkum til þess að bregðast við breyttum aðstæðum í umhverfinu. Hamfarahlýnun jarðar er risavaxið vandamál en ef allir leggja sig fram um breytingar er enn von. Bændur þurfa að spyrja sig til hvaða aðgerða þeir geta gripið í sínum búskap til þess að minnka losun gróðurhúsalofttegunda. Leiðarstef okkar er sjálfbærni og að gera íslensk matvæli ennþá betri og umhverfisvænni.
Vegvísir í loftslagsmálum
Á nýafstöðnum fundi Samtaka norrænna bænda (NBC) var mikið rætt um aðgerðir í loftslagsmálum og hvernig hægt er að stefna landbúnaði í sjálfbærari og umhverfisvænni átt. Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins er að vinna að gerð vegvísis fyrir landbúnaðinn og afurðin mun líta dagsins ljós á næstu vikum. Forsaga málsins er sú að í apríl 2016 gerðu umhverfisráðuneytið, atvinnuvegaráðuneytið og Bændasamtökin samkomulag sín á milli um loftslagsvænni landbúnað. Markmiðið var að leggja fram tillögur að raunhæfum loftslagsvænum lausnum fyrir landbúnaðinn og minnka losun gróðurhúsalofttegunda frá landbúnaði. Á grunni samkomulagsins var m.a. gerð greining á losun frá landbúnaði og lögð drög að reiknivélum sem auðvelda bændum að meta losun frá sínum búum.
Raunhæfar leiðir til að draga úr losun og auka kolefnisbindingu
Með vegvísinum skilgreinum við raunhæfar leiðir sem landbúnaður á Íslandi getur tekist á við til þess að draga úr losun og jafnframt að auka kolefnisbindingu. Þannig fáum við verkfæri til þess að vinna með. Vegvísirinn mun einnig nýtast við endurskoðun á aðgerðaáætlun í loftslagsmálum og sem innlegg í umhverfisstefnu landbúnaðarins sem er í smíðum samkvæmt ákvörðun Búnaðarþings 2018. Mikilvægt er að bændur, almenningur og stjórnvöld standi saman að aðgerðum. Við bændur viljum vera hluti af lausninni enda höfum við tækifæri til þess að láta virkilega að okkur kveða. Hvort sem um er að ræða aukna skógrækt, landgræðslu, betri landnýtingu, endurheimt votlendis, kynbætur, bætta búskaparhætti og meiri fagmennsku í greininni þá erum við reiðubúin til þeirra verka.
Heilbrigð góð fæða og ábyrg neysla
Það var mikið upphlaup í vikunni þegar borgarfulltrúi í Reykjavík tjáði sig á þá leið að draga ætti verulega úr framboði dýraafurða eða hætta alfarið að bjóða upp á þær í mötuneytum borgarinnar. Eins og oft vill verða skiptust menn í fylkingar og stór orð féllu á báða bóga. Málið er nokkuð viðamikið en Reykjavíkurborg ein og sér framreiðir í kringum 7,7 milljónir máltíða á ári og 23 þúsund manns snæða í mötuneytum borgarinnar á degi hverjum. Þegar leið á umræðuna dró borgarfulltrúinn heldur í land og athyglin beindist að nýrri matarstefnu borgarinnar sem er að mörgu leyti metnaðarfullt plagg. Þar er meðal annars talað um mikilvægi þess að minnka matarsóun og auka hlut matvæla sem ekki eru flutt um hálfan hnöttinn frá framleiðanda á disk neytenda.
Umræðan um kjötneyslu og aðra neyslu dýraafurða er hins vegar eitthvað sem bændur veigra sér ekki við að taka þátt í. Neyslubreytingar eru stöðugar í samfélaginu og þær ráðast af ýmsum ólíkum þáttum. Það er liðin tíð að Íslendingar borði um 40 kg af lambakjöti á ári og kartöflur hafa deilt sviðinu síðustu þrjá áratugi með grjónum og pasta. Aukin neysla á grænmeti er fagnaðarefni og allt sem eykur fjölbreytni og gæði í fæðu landsmanna er jákvætt. Við megum hins vegar ekki gleyma því að umhverfismálin eru afar fjölþætt og fleiri hliðar á þeim en „með og á móti“. Við myndum varla vilja draga stórlega saman í innlendum landbúnaði og hefja innflutning á mat frá fjarlægum löndum með tilheyrandi sótspori. Raunkostnaðurinn við framleiðslu á matvælum víða um heim er m.a. þaulræktun, óhófleg notkun á skordýraeitri og dýralyfjum, slæm landnotkun og jafnvel skert mannréttindi. Þetta þarf að taka með í reikninginn. Hér á Íslandi erum við rík af matvælaauðlindum. Vatnið er hreint og gnægð ræktarlands er fyrir hendi. Búfénaður er heilbrigður og við eigum bændur sem búa yfir mikilli þekkingu. Við erum grasræktarland sem er hagkvæmt að nýta í nautgripa-, sauðfjár- og hrossarækt. Ræktun á byggi hefur fyrir löngu sannað sig í svínaræktinni en enn sem komið er þurfum við að flytja inn fóður fyrir kjúklingana okkar.
Búfé er lykillinn að fæðuöryggi
Í skýrslu sem FAO, Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna, gaf út árið 2017 og heitir „Livestock solutions for climate change“ kom skýrt fram að búfé væri lykillinn að fæðuöryggi í heiminum. Kjöt, mjólk og egg eru 34% af öllu próteini sem mannkyn neytir og þessar fæðutegundir eru mikilvægar við að útvega okkur B12-vítamín, A-vítamín, járn, sínk og kalsíum svo eitthvað sé nefnt. FAO hefur gefið út leiðbeiningar sem miða að því að minnka losun metangass frá búfénaði. Þær felast meðal annars í að bæta framleiðni búfjárkynja með kynbótum, leggja áherslu á dýraheilsu og að auka kolefnisbindingu með betri beitarstjórnun og landnýtingu. Með réttum aðgerðum telur FAO að minnka megi sótspor búfjárframleiðslu í heiminum um 20–30%.
Á Íslandi erum við vel í stakk búin til þess að ná betri árangri í landbúnaði og minnka losun gróðurhúsalofttegunda. Við þurfum að hugsa málin til enda og öðlast nauðsynlega yfirsýn, marka okkur skýra stefnu í matvælaframleiðslu og stunda ábyrga neyslu. Sjálfbærni og dýravelferð á að vera rauði þráðurinn, hvort sem um er að ræða innlenda framleiðslu eða innflutt matvæli.
