„Miðað við þessar niðurstöður er ljóst að mikill ávinningur er við að láta holdakýr
bera fyrr á vorin. Þar hefur líklega áhrif að kýr sem bera snemma að vori eru
líklegri til að vera á góðri beit þegar mjólkurframleiðslan er sem mest 70–90
daga eftir burð samanborið við kýr sem bera seinna.“ — „Miðað við þessar niðurstöður er ljóst að mikill ávinningur er við að láta holdakýr bera fyrr á vorin. Þar hefur líklega áhrif að kýr sem bera snemma að vori eru líklegri til að vera á góðri beit þegar mjólkurframleiðslan er sem mest 70–90 daga eftir burð samanborið við kýr sem bera seinna.“

Á faglegum nótum 25. mars 2025

Burðartími holdakúa hefur áhrif á vöxt kálfa

Höfundur: Ditte Clausen, ráðunautur í búfjárrækt.

Í síðasta tölublaði var fjallið um niðurstöður fóðurathugunar í Hofsstaðaseli. Þá voru teknar saman meginniðurstöður verkefnisins, sem var áhrif mismunandi korngjafar á vaxtarhraða holdablendinga og áætlaður kostnaður við stíueldi. Við uppgjör gagnanna komu í ljós fleiri þættir sem hafa áhrif á vaxtarhraða og eldistíma.

Í athuguninni var kálfunum skipt í fóðurflokka eftir þyngd og aldri við fráfærur þannig að meðalaldur og meðalþungi fóðurflokkanna væri eins. Elstu kálfarnir voru fæddir í lok apríl, en yngstu í byrjun ágúst. Það er því ljóst að aldursbilið innan flokka var þónokkuð. Það voru 36 naut í hverjum fóðurflokki og nauðsynlegt að skipta þeim í þrjár stíur svo þeir hefðu nægt pláss skv. reglugerð. Því var fóðurflokkunum skipt upp eftir þyngd og aldri í yngri, milli og eldri. Skoðuð voru áhrif aldurs við fráfærur á vaxtarhraða og eldistíma. Nautin fengu sambærilegt hlutfall af korni, um 20%, þvert á fóðurhópana og þar með samanburðarhæfir. Meðalfæðingardag þeirra má finna í töflu 1.

Tafla 1. Meðalfæðingardagur, -fráfærudagur og meðalaldur við fráfærur fyrir aldurshópana eldri, milli og yngri óháð fóðurflokki.

Við uppgjör á athuguninni var sláturaldur nautanna leiðréttur að 630 kg lífþunga en það gerir niðurstöðurnar samanburðarhæfari. Marktækur munur var á vaxtarhraða og eldistíma milli aldurshópa, þar sem naut í eldri hópunum uxu hraðast (kg/dag) og þurftu þar af leiðandi styttri tíma í stíueldi, eða að meðaltali 127 daga miðað við yngri naut (tafla 2). Það var enginn munur á EUROP-flokkun milli aldursflokka og því voru tekjurnar fyrir sláturgripi eins, afurðaverð fyrir R2+, 335 kg fall ásamt sláturálagi. Aldur við fráfærur hefur marktæk áhrif á heildarát og kornát gripa (tafla 2). Þá var heildarát yngri nauta um 1200 kg þe meira á grip en eldri nautanna og þar af voru 250 kg þe korn. Hefur það töluverð áhrif á fóðurkostnaðinn fyrir eldi á gripum sem voru seint fæddir (mynd 1).

Tafla 2. Áhrif fæðingardags óháð fóðurflokki á eldístíma, sláturaldur, vaxtarhraða, EUROP-flokkun og fóðurát á grip. Angushlutfall var hærri í hópunum milli og eldri. Mismunandi upplyftir stafir sýna marktækan mun milli aldursflokka.

Til að áætla aðstöðukostnað voru notaðar tölur um meðalbyggingakostnað úr rekstrarverkefni nautakjötsframleiðenda sem er unnið af RML. Í útreikningunum miðar launakostnaður við dagvinnutaxta sem notaður er við gerð fjárfestingaáætlana í landbúnaði (5.145 kr/klst) en það er ljóst að raunlaun bænda eru töluvert lægri. Með breyttum forsendum um aðstöðu- og launakostnað getur hagnaður við eldi breyst þó nokkuð og hvað þetta varðar má einnig búast við að töluverður breytileiki sé milli búa.

Mynd 1. Áætlaður kostnaður á eldi nauta með mismunandi fæðingardaga frá 12.12.2022 að slátrun. Ekki er reiknaður kostnaður við rekstur á holdakúm eða eldið frá fráfærum til upphafs athugunarinnar, sem voru að meðaltali 25 dagar. Hagnaður er því aðeins miðaður við eldistímann sem fóðurathugunin stóð yfir.

Angus-áhrif

Í Hofsstaðaseli hafa bændur verið að innleiða nýja norska Angus-kynið í stofninn og voru í athuguninni gripir sem voru 50% Angus eða meira, í bland við hefðbundna íslenska holdagripi. Í sambandi við verkefnið um kjötgæði á nautum úr fóðurathuguninni voru tekin erfðasýni úr öllum gripum og blendingshlutfall þeirra rannsakað. Það leyfði okkur að skoða hvort áhrif væru af Angus-kyninu. Við skoðun blendingshlutfalls innan aldurshópa sást tilhneiging til Angus-áhrifa. Þannig virðast gripir með hærra hlutfall af Angus vera með meiri vaxtarhraða en aðrir gripir. Angushlutfallið var að meðaltali hærra í milli og eldri hópunum (tafla 2) og skýrist það af því að gripirnir voru aðallega flokkaðir eftir þyngd þegar fóðurhópunum var skipt í þrennt þegar komið var 6 mánuði inni í athugunina.

Túlkun – niðurstöður

Miðað við þessar niðurstöður er ljóst að mikill ávinningur er við að láta holdakýr bera fyrr á vorin. Þar hefur líklega áhrif að kýr sem bera snemma að vori eru líklegri til að vera á góðri beit þegar mjólkurframleiðslan er sem mest 70–90 daga eftir burð samanborið við kýr sem bera seinna. Það er ekki ólíklegt að það hafi áhrif á mjólkurframleiðslu og þar með einnig mjólkurinntöku kálfanna. Meginnæringarefni holdakálfa fyrstu 4–6 mánuðir er mjólk. Við 4–10 vikna aldur fer beit að vega meira og inntaka af grasi vex í takt við að sem mjólkin minnkar. Kálfar sem eru fæddir snemma eru því líklegri til að ná betri síðsumarbeit en seint fæddir kálfar. Minni mjólk og lakari beit í kjölfarið hefur neikvæð áhrif á vöxt kálfa sem annars eru með mikla vaxtargetu. Hægt er að bæta það upp með kjarnfóðri og betra heyi handa kálfunum í beitarhólfinu en það mun hafa áhrif á fóðurkostnað. Kostnaðarlega séð er það sennilega ódýrara að gefa kúm sem bera snemma gott hey í upphafi á meðan það er takmörkuð beit.

Með tilkomu nýs erfðaefnis virðist vaxtarhraðinn holdablendinga vera að aukast en það var einmitt einn eiginleikinn sem var verið að sækjast eftir með innflutningi á nýju erfðaefni. Til að fullnýta vaxtargetu kálfanna er ávinningur af því að skipuleggja burðartímann þannig að hann sé í apríl-maí. Það þýðir að þarfanautið þarf að fara úr hjörðinni í lok ágúst. Það getur líka krafist þess að kálfarnir verði teknir inn fyrr á haustin, kannski í október til að lágmarka líkurnar á að nautkálfar fari að kelfa kvígur. Með því að taka kálfana fyrr á hús tapast ekki vöxtur þegar beitin er orðin léleg til vaxtar og því einnig ávinningur með þeim hætti.