Framleiðsla skordýra reyndist ekki arðbær

„Vandamálið sem við stóðum frammi fyrir var að á Íslandi er, þrátt fyrir allt, ekki nóg af vannýttu hráefni til þess að það stæði undir því að vera grunnur fóðurframleiðslu með hermannaflugum,“ segir Gylfi Ólafsson, annar stofnenda Vía, nýsköpunarfyrirtækis í skordýraeldi, sem hætti starfsemi í nóvember í fyrra. Gylfi hélt erindi á ráðstefnunni Úrgangur í dag – auðlind á morgun þar sem hann fjallaði um sögu Vía.

 

Gylfi og Sigríður Gísladóttir stofnuðu Víur árið 2014 með það að markmiði að stunda rannsóknir og tilraunaræktun á lirfum svörtu hermannaflugunnar. Aðalhugmyndin var að nota vannýtt hráefni til framleiðslu á fóðurefni í fiskeldi.

 

„Hugmyndina má rekja til útgáfu skýrslu Matvæla- og landbúnaðarstofnunar Sameinuðu þjóðanna um skordýraát og fóðurframleiðslu, framtíð þess og möguleika árið 2013. Við skoðuðum þetta nánar og sáum að skordýr voru ekki ræktuð á Íslandi í þessum tilgangi. Því fórum við að velta því fyrir okkur hvort það væri ekki fullt af vannýttu hráefni sem hægt væri að nýta sem fóður fyrir þessi skordýr, og nota þær svo til að fóðra dýr og jafnvel menn. Enn fremur hefur fiskeldi vaxið mjög hratt á Vestfjörðum og fiskimjölsverð hækkar. Þar sem laxar þurfa að fá dýraprótein vildum við skoða möguleika á að geta framleitt prótein úr dýrum sem eru staðsett lágt í fæðukeðjunni, til þess að framleiðsla fóðurs væri sem ódýrust, bæði út frá fjármagni sem og lífhagkerfinu,“ segir Gylfi.

 

Lítið um hráefni

 

Víur rak starfsstöð í Bolungarvík og störfuðu þar mest þrír starfsmenn. Þar voru ræktaðar svartar hermannaflugur, hraðvaxta hitabeltisskordýr sem nærðust á úrgangi úr fiskframleiðslu en úr lirfunum var svo unnið eldisfóður.

 

Hins vegar komst framleiðsla fyrirtækisins ekki á legg en Gylfi telur einkum tvær ástæður liggja þar að baki. „Í fyrsta lagi framleiðir Ísland ekkert sérstaklega mikið af landbúnaðarafurðum miðað við aðrar þjóðir. Í öðru lagi erum við orðin mjög góð að nota það sem áður var vannýtt og setja það ofarlega í virðiskeðjuna. En hugmyndin okkar sneri að því að taka vannýtt hráefni og setja neðarlega í keðjuna, þ.e.a.s. að nota hana í fóður.“ 

 

Hann segir enn fremur að þrátt fyrir að kvartað sé undan háu fóðurverði, þá sé verðið afar lágt til framleiðenda. „Þess vegna er erfitt að ætla að búa til fyrirtæki sem framleiðir fóður og hagnast á því. Viðskiptamódelið okkar reyndist því ekki nógu sterkt,“ segir Gylfi.

 

Gylfi Ólafsson

 

 

Skordýr flokkuð sem húsdýr

 

Lög og reglur hafa eðlilega mikil áhrif á hvernig fyrirtæki geta unnið en í tilfelli Vía reyndist reglugerðarumhverfi afar heftandi. Gylfi segir að lagaumhverfi Evrópusambandsins um skordýraeldi sé skiljanlega óþroskað enda engin hefð fyrir framleiðslu skordýra til fæðu eða í fóður. 

 

Skordýr séu því enn sem komið er flokkuð með öðrum húsdýrum í reglugerðum og því fylgir takmarkanir á fóðri fyrir dýrin. „Þrátt fyrir að sýnt hafi verið fram á að skordýr geti nærst af skít og hægt sé að nota slík skordýr til ýmissa góðra nota á fyllilega öruggan hátt er óleyfilegt að gefa húsdýrum skít.“ Þannig ætti að taka skordýr sérstaklega út fyrir sviga í flokkun eldisdýra en samtök skordýraræktenda í Evrópu vinna nú að því að ná fram breytingum á reglugerðum, að sögn Gylfa.

 

Framgangur í Evrópu

 

Þótt Víur hafi lagt upp laupana segir Gylfi vera mikla grósku í þróun skordýraræktunar í Evrópu og spáir því að ekki líði á löngu þar til að komi fram vörur sem gera slíkt eldi auðveldara. 

 

„Ég er sannfærður um að á næstu 5–10 árum verði til arðbær fyrirtæki í Evrópu sem framleiða skordýr í fóðurframleiðslu eða til manneldis. Þannig munu tæknilausnir verða til sem munu hjálpa einstökum bændum til að nota aukaafurðir frá sér, láta skordýr éta þær og nota svo til fóðurframleiðslu á einn eða annan hátt. Ég hef til að mynda séð áhugavert úrræði sem miðar að því að búa til umhverfi þar sem lirfur gætu étið afganga. Síðan yrðu hænum sleppt lausum í rýmið og þær gætu étið lirfurnar beint.“

 

En enn sem komið er sé ekki vettvangur á Íslandi fyrir skordýraeldi. „Við komumst að þeirri niðurstöðu að þetta var ekki nógu góð lausn á Íslandi árið 2017. Kannski eftir 10–20 ár, en það finnst mér í raun ósennilegt vegna þess lúxusvandamáls að það er skortur á vannýttu hráefni til að nota sem fóður fyrir lirfurnar,“ segir Gylfi Ólafsson.