Vanburða innviðir hringrásarhagkerfis
Ekkert eftirlit er á Suðurlandi með því að garðyrkjuúrgangur úr íslenskri útiog ylrækt fari í lögformlegan farveg til moltugerðar. Þar er þó stór hluti íslenskra grænmetisbænda staðsettur, langstærsti hluti íslenskrar ylræktar og mikill úrgangur sem fellur til.
Að mestu leyti fer þessi úrgangur, sem flokkaður er sem lífúrgangur, í annan farveg en til formlegrar moltugerðar. Hann er ýmist nýttur beint sem áburðarefni á ræktarlönd, notaður sem landfylling eða urðaður, þó að lög hafi tekið gildi í byrjun árs 2023 þar sem bann er lagt við urðun á slíkum úrgangi í þeim tilgangi að innleiða hringrásarhagkerfi.
Skilvirk meðferð heimilisúrgangs
Íbúar þéttbýlis hafa fundið fyrir áhrifum af þessum lagabreytingum með skilvirkara flokkunarkerfi fyrir sinn heimilisúrgang, þar sem nú er kominn sérstakur farvegur fyrir lífræna úrganginn.
Umhverfisstofnun tilkynnti um góðan árangur af því breytta fyrirkomulagi í september á síðasta ári þegar því var hampað sem niðurstöðu úr könnun, sem Gallup gerði fyrir stofnunina, að 87 prósent íslenskra heimila flokkuðu lífúrgang.
Hafa ekki mannafla
Lífúrgangur er skilgreindur sem niðurbrjótanlegur lífrænn úrgangur. Ekki er þó allur lífrænn úrgangur frá landbúnaði lífúrgangur, til dæmis ekki búfjárskítur og dýraleifar.
Nýju lögin eru innleidd frá Evrópusambandinu og er ætlað annars vegar að minnka losun gróðurhúsalofttegunda og hins vegar að koma verðmætum efnum inn í hringrásarhagkerfið til endurnýtingar.
Heilbrigðisnefndir sveitarfélaga hafa það eftirlitshlutverk að tryggja að úrgangur sem fellur til innan sveitarfélaga sé meðhöndlaður með réttum hætti, fari í lögformlega farvegi.
Sigrún Guðmundsdóttir, framkvæmdastjóri heilbrigðiseftirlits Suðurlands, segir að þar hafi þetta eftirlitshlutverk ekki verið sett á oddinn hvað varðar garðyrkjuúrganginn.
„En við höfum fregnir af því að það sé verið að huga að þessum málum. Við höfum bara ekki haft mannafla til að sinna þessu hingað til, enda erum við bara með átta manns með eftirlitshlutverk á mörgum sviðum á öllu Suðurlandi. Við fylgjumst hins vegar með af hliðarlínunni þótt við höfum ekki verið atkvæðamikil í kröfugerðum á þessu sviði hingað til.“
Lífúrgangurinn jarðgerður á sérstökum móttökustöðvum
Ljóst er að með nýju lögunum verður gjörbreyting á meðferð lífúrgangs hjá garðyrkjubændum. Gert er ráð fyrir að lífúrgangurinn sé jarðgerður á sérstökum móttökustöðvum.
Gas- og jarðgerðarstöðin GAJA í Álfsnesi, sem er í eigu Sorpu, er stærsti slíki móttökuaðilinn á Íslandi. Þangað mun stór hluti af lífúrgangi fara frá höfuðborgarsvæðinu – og víðar að – hvar hann umbreytist í moltu og metangas. Molta heitir önnur stór jarðgerðarstöð sem er í Eyjafirði.
