Tré og runnar eru líka falleg á veturna

Að njóta fegurðar trjáa og runna getur verið skemmtileg og gagnleg iðja að vetrinum og gefur okkur kost á að njóta garðsins allt árið.

Til þess þarf að sjálfsögðu að vera hægt að sjá gróðurinn, en sú hefur ekki verið raunin víða um land undanfarið, vegna óvenju mikils fannfergis. Snjóruðningstæki hafa haft í mörgu að snúast og himinháir skaflar hafa lagt undir sig marga garða þannig að varla sést í toppinn á runnum og jafnvel trjám, sérstaklega sunnanlands.

Má búast við að sumir eftirlætisrunnar láti á sjá eftir ósköpin en alltaf vonum við það besta og reynum að lagfæra með klippingum særðar og brotnar greinar, helst áður en vorar.

Garðurinn liggur í djúpum vetrardvala. Plönturnar þreyja þorrann og góuna og bíða þess að vorar. Það gera garðeigendur líka, þeir bíða vorsins af óþreyju þar til gróðurinn laufgast á ný.

Fjölbreytileikinn ræður ríkjum

Það getur verið skemmtilegt að þekkja útlit sumargræna trjágróðursins að vetrarlagi.
Vaxtarlag hinna ýmsu tegunda verður allt miklu sýnilegra þegar laufið er fallið og leynd fegurð þeirra kemur í ljós.

Árssprotar og dvalarbrum eru ólík að lit og lögun eftir tegundum, litur og áferð barkarins kemur skýrt fram að vetri og auðvelt er að sjá hvernig greinabygging er ólík á milli tegunda. Á berkinum sitja oft fléttur og mosar sem valda trjánum ekki sérstökum ama en getur gefið þeim sérkennilegri og fallegri svip á veturna en á sumrin.

Sígræn tré eins og furu-, greni- og einitegundir halda útliti sínu að mestu á veturna, en það er gaman að sjá köngla þeirra skreyta trén að vetrarlagi. Þeir framleiða mikið magn fræja sem er fæða fyrir fuglategundir, til dæmis hinn litríka skógarfugl krossnef, sem byggir tilvist sína að miklu leyti á fræi sem könglarnir geyma og er farinn að verpa í íslenskum skógum.

Lauftré halda líka sum hver fræreklum sínum fram á vetur, t.d. íslenska birkið og elritegundir.

Börkur

Mjallarhyrnir, Cornus alba 'Sibirica', skartar logarauðum berki á ungum greinum sem sker sig úr flestum öðrum runnagróðri á veturna.

Víðitegundir eru margar í görðum og barkarlitur þeirra er ólíkur milli tegunda. Sumar víðitegundir eru með gráleitan börk á veturna eins og viðja, aðrar hafa börk í mismunandi grænum og brúnum litum. Áferð barkarins er á sama hátt misjöfn.

Næfurhegg má sjá í görðum, börkur hans er koparlitaður og gljáandi og flagnar með tímanum í hringlaga „næfrar“. Venjulegur heggur er með dekkri börk og sýnir ekki þennan eiginleika.

Gullregn er með óvenju ljósgrænan, sléttan börk á yngri greinum. Börkur sígrænu trjánna hefur oft mun grófari áferð en algengt er meðal lauftrjáa og könglarnir geta verið mjög skrautlegir.

Íslenska birkið hefur mjög fjölbreyttan barkarlit, sumir einstaklingar þess hafa mjög dökkan börk meðan aðrir eru gljábrúnir eða nánast snjóhvítir á litinn.

Skófir og fléttur

Trjábörkur er undirlag fyrir margar gerðir litríkra fléttna og skófna sem gefur berkinum óvæntan og sérkennilegan blæ. Þetta getur verið áberandi á eldri trjám með þykkan stofn og greinar, til dæmis reynitegundir og birki. Ekki er ástæða til að óttast að þessar ásætur valdi trjánum skaða.

Brum

Dvalarbrumin hlífa vaxtarsprotunum yfir vetrarmánuðina. Þau eru með ýmsu móti; sum eru lítil og liggja þétt að stofninum meðan önnur eru stór og áberandi, eins og brum asksins sem eru nánast kolsvört og gild.

Alaskaösp hefur einnig nokkuð stór, odddregin brum. Sumar tegundir eru þeirrar náttúru að þær halda sölnuðu laufinu fram eftir vetri til að hlífa brumunum enn frekar. Dæmi um slíkar tegundir eru eik, beyki og myrtuvíðir.

Greinabygging

Það getur verið gagnlegt að þekkja muninn á milli tegunda og jafnvel yrkja þegar meta skal hvernig standa skuli að trjáklippingum, sem oftar en ekki fara fram nú þegar gróðurinn er í dvala. Þá er auðvelt að meta greinabygginguna, hvernig náttúrulegt vaxtarlag er og hvaða greinar er rétt að fjarlægja, stytta og snurfusa.

Sem dæmi er hægt að skoða berjarunna. Rifsrunna þarf að klippa reglulega til að veita sólarbirtu inn í runnann. Á sumrin getur þetta verið erfitt vegna þess hversu þéttir runnarnir verða og líkur eru á skemmdum á ungum greinum.

Á veturna sést líka betur hvar best er að fjarlægja elstu og grófustu greinarnar og móta runnann rétt. Hindberjarunna er sömuleiðis auðveldara að klippa að vetri. Þar er nauðsynlegt að fjarlægja reglulega elstu greinar þeirra til að viðhalda frjósemi runnanna.

Eldri greinar er hægt að þekkja á því að börkur þeirra er dekkri en þær yngri og með grunnum lóðréttum rákum. Sumir skrautrunnar eru með greinarnar beinar, aðrir bogsveigðar og jafnvel slútandi. Hin sjaldséða hengibjörk vekur alltaf athygli með sínum hangandi greinum.