Verðlækkun til bænda dugi ekki til að stöðva tapið
Í nýju fréttabréfi SS fjallar Steinþór Skúlason, forstjóri Sláturfélags Suðurlands, um landbúnað á Íslandi, búvörusamninginn og afurðaverð til bænda. Þar segir hann meðal annars: Hefðbundinn landbúnaður byggir tilvist sína á stuðningi sem afmarkaður er í búvörusamningi auk innflutningsverndar. Fyrir liggur að útlagður kostnaður ríkisins við búvörusamning er um 14 milljarðar á ári og innflutningsvernd hefur verið metin á um 6 milljarða.
Í umfjöllun Steinþórs segir að kostnaður ríkisins af búvörusamningi sé um 1,7% af ríkisútgjöldum sem er mikil lækkun frá liðinni tíð. Sem dæmi má nefna að árið 2000 var kostnaður ríkisins um 2,8% af ríkisútgjöldum.
Verðlækkun til bænda dugar ekki
Steindór segir að verðlækkun til bænda dugi ekki til að stöðva taprekstur af slátrun og sölu kindakjöts. Það er eðlilegt að spyrja sig hvert þetta muni leiða. Tap hefur þann leiðinlega eiginleika að hverfa ekki. Einhver borgar tapið að lokum. Tapþol fyrirtækja, sem eru verulega háð slátrun og sölu kindakjöts, er orðið mjög lítið og næsta víst að eitt eða fleiri sláturhús hætta slátrun á næsta ári. Hver ætlar að taka við þessari slátrun þegar tap er á hverju kílói og ekki fyrirséð að það sé að fara að breytast?
Verðlagning haustsins
Sláturleyfishafar hafa birt verðskrár haustsins sem í öllum tilfellum lækka frá fyrra ári. Bændur eru eðlilega ósáttir og gagnrýna verðið. Málefnaleg umræða er mikilvæg og að leita lausna til lengri tíma litið. Varast ber villandi eða ranga framsetningu upplýsinga sem afvegaleiðir umræðuna. Er ekki til gagns og getur jafnvel skapað óvild aðila sem efla þarf gott samstarf við. Samkvæmt nýjustu skýrslu frá MAST til loka júlí þá var samdráttur í sölu innanlands á 12 mánaða tímabili 0,7%. Það er því ekki rétt að sala hafi aukist. Vextir hafa vissulega lækkað en 0,5% lækkun vaxta vegur ekki þungt.
Erlendar hækkanir vega ekki upp styrkingu krónunnar
Því hefur verið haldið fram að verð erlendis fari hækkandi. Íslenska krónan hefur styrkst um nálægt 10% (gengi evru) frá síðasta hausti og um 25% gagnvart bresku pundi. Í flestum tilfellum er verð erlendis óbreytt í erlendri mynt og í þeim tilfellum sem verð hefur hækkað dugar það ekki til að mæta styrkingu krónunnar. Í viðbót við það sem hér er nefnt þá er hrun á gærumarkaði og mikil lækkun á afurðum eins og görnum. Útflutningur á kjöti og aukaafurðum mun því skila mun lægri tekjum í íslenskum krónum en fyrra ár.
Tap á slátrun í fyrra
Árið 2015 var tap á slátrun og sölu kindakjöts hátt í 100 krónur á kílóið. Af því sem áður er nefnt er ljóst að afkoma þessa árs verður mjög slæm. Fyrirtæki hafa mismunandi efnahagslegan styrk og þar með tapþol. SS hefur sem betur fer tekið farsælar ákvarðanir á liðnum árum og sauðfjárslátrun vegur ekki lengur jafn þungt í rekstri félagsins og áður var. Félagið getur því leyft sér til skemmri tíma að ganga skemur í verðlækkun en sumir aðrir sláturleyfishafar þurfa að gera.
Röng framsetning á tölum
Landssamtök sauðfjárbænda birtu á heimasíðu sinni útreikninga á hlut bænda í smásöluverði. Reiknað var út frá bændaverði og smásöluverði á hrygg og læri. Þessi framsetning er augljóslega röng. Ef sama aðferð væri notuð á sagaðan frampart úr búð eða slög mætti segja að hlutur bænda væri nálægt 100% eða jafnvel meira í sölu þessara afurða.
Ef reikna á hlut bænda af smásöluverði þá verður að reikna skrokkinn allan í réttum hlutföllum. Annað eru blekkingar sem afvegaleiða umræðuna auk þess sem bændur gefa höggstað á sér.
Ekki rétt að ásaka smásöluna
Margsinnis hefur komið fram að forsvarsmenn bænda telja smásöluna sökudólg í málinu og að smásalan skammti sér óeðlilega háa álagningu og lækki verð á kjöti. Það er sjálfsagt að ræða og skoða verðmyndun vara en rétt skal vera rétt og þetta er ekki rétt.
Verslanir geta ekki tekið sér neinar verðlækkanir heldur eru það söluaðilar sem bjóða verð niður þegar offramboð er á markaði. Öllu skiptir því að jafnvægi ríki. Bændur þurfa á góðu samstarfi við smásala að halda. Ómakleg gagnrýni er til tjóns og getur ýtt undir áhuga verslana á auknum innflutningi landbúnaðarvara.
Hvað er fram undan?
En hvers vegna er svo komið fyrir sauðfjárbændum og sláturleyfishöfum? Það er hægt að tala um lækkun á verði afurða, kostnaðarhækkanir vegna kjarasamninga, styrkingu íslensku krónunnar o.s.frv. Allt eru þetta staðreyndir en hin raunverulega ástæða og sú sem mestu skiptir er önnur.
Í búvörusamningi í ársbyrjun 2007 var sú afdrifaríka breyting gerð að útflutningsskylda kindakjöts féll niður! Útflutningsskyldan var undanþága frá samkeppnislögum sem gerði kleift að jafna ábyrgð og kostnaði við útflutning milli bænda og milli sláturleyfishafa. Þessi undanþága er ekki lengur til staðar og ólöglegt að hafa nokkurt samráð eða samstarf um það magn sem flutt er úr landi.
Vandinn í hnotskurn
„Það liggur í augum uppi að þegar flytja þarf út yfir 30% af framleiðslunni og verð erlendis er mun lægra en innanlands þá verður alltaf söluþrýstingur innanlands. Með öðrum orðum svokallaður kaupendamarkaður. Sláturleyfishafar bjóða hver niður fyrir öðrum til að þurfa að flytja minna út á lágu verði. Þetta er hin raunverulega ástæða stöðunnar sem nú er uppi.
Ef ekki tekst að finna slíkan markað blasir ekki annað við en vinna að því að minnka framleiðslu á kindakjöti. Sláturleyfishafar ráða með góðu móti við að koma 1.200 –1.500 tonn á viðunandi verði úr landi en ekki 3.500 tonn,“ segir Steinþór í fréttabréfi SS.
