Búið að selja nær alla 6–8 tonna uppskeru næsta árs
Farsælli tilraunaræktun hvítlauksbændanna í NeðriBrekku í Dölum er nú lokið. Næsta sumar verður markið sett hátt, en þá er fyrirhugað að senda á bilinu sex til átta tonn af Dalahvítlauk í íslenskar matvöruverslanir.
Þegar blaðamann bar að garði var uppskeru nýlokið og ferskur hvítlaukurinn hékk í gróðurhúsinu til þerris. „Við höfum tekið tvö markviss sumur í þessa tilrauna- ræktun og erum komin með nokkur yrki sem við ætlum að nota til ræktunarinnar næsta sumar. Það þarf líka að rækta jarðveginn upp – ná upp almennilegum lífrænum massa. Það höfum við gert á undanförnum tveimur árum og ætlum að halda því áfram,“ segir Haraldur Guðjónsson, hvítlauksbóndi í Neðri-Brekku.
Setja niður um 40 þúsund geira
Þau Þórunn Ólafsdóttir, kona hans, eru komin í samstarf við breskan hvítlauksræktanda, The Garlic Farm, á eyjunni Isle of Wight í Englandi, og kaupa útsæði af honum. Þau eiga von á um 40 þúsund hvítlauksgeirum í lok september sem þau munu setja niður nú í haust. Þangað til munu þau vinna í hvítlauksbeðunum.
Þau hafa notið liðsinnis Arnars Eysteinssonar, bónda í Bessatungu, við jarðvegvinnuna en af föður hans, Eysteini Þórðarsyni, keyptu þau einmitt sitt land í Neðri-Brekku. „Það er hellingur af grjóti í landinu, en við höfum aðgang að tæki hér á næsta bæ sem tekur stærstu steinana. Þá hefur Arnar smíðað einfalt lítið snilldartæki fyrir okkur sem við notum til að móta beðin í snyrtilegar raðir. Við notum viðarkurl á milli beða í tvennum tilgangi, bæði fagurfræðilegum en einnig virkar kurlið sem eins konar hvati fyrir tiltekinn sveppagróður í beðunum sem líka hamlar illgresisvexti,“ segir Haraldur.
Hann bætir við að Gunnbjörn hjá Kol ehf., sem er flutningsþjónusta í Búðardal, hafi verið þeim mikil hjálparhella og séð um að þau fengju hæfilegan efnivið, eins og trjákurl úr Skógrægt Vesturlands og moltu frá Flúðasveppum.
![](/media/1/dalahvitlaukur-1.jpg)
Kröfuharður hvítlauk
Þau segjast hafa unnið heimavinnuna vel og kannað í þaula hvernig hægt er að bæta jarðveginn með lífrænum aðferðum svo hvítlauksræktunin megi takast eins vel og mögulegt er miðað við staðhætti. „Hvítlaukurinn þarf frjósaman jarðveg og þrífst illa í bleytu. Þá þolir hann ekki illgresi og ég hef samviskusamlega passað upp á að hreinsa öll beð af öllu slíku, pikkað hvert einasta upp með höndunum. Svo þarf hann helst skjól,“ segir Þórunn spurð um helstu kröfur hvítlauksins varðandi ræktunarskilyrði.
„Við höfum talsvert pælt í því hvernig við getum haldið jarðveginum frjósömum án þess að nota tilbúinn áburð – við ætlum okkur nefnilega á næstu árum að sækjast eftir því að fá lífræna vottun fyrir vörumerkið okkar. Í grúski okkar komumst við á snoðir um ræktunaraðferð sem kallast á ensku „cover crop“, en þá er sáð fyrir tilteknum fjölbreyttum þekjugróðri í beðunum eftir uppskerutímann til að vernda og auðga jarðveginn,“ bætir Þórunn við.
![](/media/1/dalahvitlaukur-4.jpg)
Byltingarkennd aðferð
Haraldur segir að þekjugróðurinn séu einærar jurtir sem sáð sé með þar til gerðu sáningartæki í sex raðir í hvert beð. Það eru bygg, hafrar, vetrarhveiti, vetrarrúgur, fóðurflækja, hestabaunir, ertur, mungbaunir, bókhveiti, mustard white, radísur og grimson clover.
Cover Crop er hluti af byltingarkenndri aðferð og breytingu í landbúnaði, sem kallast á ensku „Regenerative Acriculture“. Hún snýst aðallega um að snúa ekki jarðvegi, heldur nota einæran þekjugróður, stunda beitarstjórnun og skiptiræktun, þar sem hún á við. Á ensku hefur þessi nálgun verið kölluð „No-Till, Cover Crops, Control Grazing and Crop Rotation,“ útskýrir Haraldur.
Fyrstu tilraunir með hvítlauksræktun árið 2019
Þórunn byrjaði að prófa sig áfram með ræktun á hvítlauk strax árið 2019, eftir að hafa sótt fyrirlestur hjá Garðyrkjufélagi Íslands.
„Mér fannst þetta bara svo áhugavert þegar þau bentu á að þetta væri vel hægt á Íslandi. Maður hafði verið að kaupa þennan innflutta úti í búð og ég tók eftir því að þegar hann hafði verið geymdur í tvær til þrjá vikur, þá varð hann nánast orðinn að dufti. Þessi tegund sem er hér algengust er mjög hraðvaxta – og laukurinn hraðþurrkaður – og því má segja að bragðgæðin og geymsluþolið sé mjög í samræmi við það,“ segir Þórunn sem lengi hefur haft áhuga á matargerð og gæðum hráefna til matargerðar.
Haraldur er búfræðingur frá Hvanneyri og segja þau að bakgrunnur þeirra beggja fari vel saman í þessu hvítlauksverkefni.
Þau stefna bæði að því að hætta að vinna í daglegri reglulegri vinnu á næsta ári en segja að það sé bæði gefandi og skemmtilegt að geta helgað sig þessari ræktun í Dölunum, þar sem þau eru þó ekki með fasta búsetu.