Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 1 árs.
Í Grænbók um skipulagsmál er lagður grunnur að umræðu um stöðu skipulagsmála og sett fram lykilviðfangsefni, framtíðarsýn og áherslur við gerð stefnu til komandi ára.
Í Grænbók um skipulagsmál er lagður grunnur að umræðu um stöðu skipulagsmála og sett fram lykilviðfangsefni, framtíðarsýn og áherslur við gerð stefnu til komandi ára.
Mynd / Samráðsgátt
Fréttir 4. september 2023

Skipulag standi vörð um ræktarland

Höfundur: Steinunn Ásmundsdóttir

Að verja gott ræktarland sem hentar til matvælaframleiðslu er eitt lykilviðfangsefna skipulagsvinnu á komandi árum. Þetta kemur fram í nýrri Grænbók innviðaráðuneytisins.

Landsskipulagsstefna er á þingmálaskrá haustþings. Hefur Grænbók, skýrsla um stöðumat, áherslur og matsáætlun skipulagsmála, verið í samráðsgátt stjórnvalda undanfarnar vikur en því ferli er lokið og nú farið yfir athugasemdir. Grænbókin er liður í endurskoðun á landsskipulagsstefnu 2015-2026. Reiknað er með að næsta skref; Hvítbók, drög að stefnu og umhverfismat, fari í samráðsgáttina um sex vikna skeið frá miðjum september. Að því loknu verður væntanlega orðin til haldbær heildarstefna til 15 ára auk aðgerðaáætlunar til 5 ára og unnt að leggja fram tillögu að þingsályktun þar að lútandi seint á haustþingi.

Í landsskipulagsstefnu eru samþáttaðar áætlanir opinberra aðila um samgöngur, byggðamál, náttúruvernd, orkunýtingu og aðra málaflokka sem varða landnotkun og nýtingu og vernd auðlinda haf- og strandsvæða, með sjálfbæra þróun að leiðarljósi.

Samkeppni er um land í dreifbýli

Í Grænbók segir að meðal lykilviðfangsefna til næstu ára sé að verja þurfi gott ræktarland sem henti til matvælaframleiðslu til að tryggja matvælaöryggi þjóðarinnar. Margt bendi til þess að landbúnaðarframleiðsla muni aukast í framtíðinni, meðal annars í ljósi vaxandi ferðamannastraums til landsins. Samkeppni ríki um land í dreifbýli vegna aukinnar eftirspurnar eftir landi til skógræktar, undir frístundabyggð, fyrir þéttbýlismyndun í dreifbýli og nýtingu vindorku.

Til viðbótar áherslum og verkefnum í landsskipulagsstefnu eru í Grænbók lögð fram fyrstu drög að áherslum hvað varðar meðal annars skipulag í dreifbýli. Er þar tiltekið að tryggja skuli samræmda flokkun landbúnaðarlands með tilliti til ræktunarskilyrða og varðveislu lands sem henti vel til ræktunar. Því eigi almennt ekkiaðráðstafatil annarra nota með óafturkræfum hætti. 

Marka beri stefnu um landnýtingu sem vinni gegn loftslagsbreytingum, auki viðnámsþrótt vistkerfa og samfélaga og stuðli að verndun líffræðilegrar fjölbreytni. Sett eru fram markmið um sjálfbæra nýtingu landbúnaðarlands og með þeim hætti eigi skipulag landnotkunar að stuðla betur að möguleikum á fjölbreyttri og hagkvæmri nýtingu þess í sátt við umhverfið.

Í viðauka Grænbókar kemur fram áhersla innviðaráðherra á að landi sem hentar vel til ræktunar sé ekki ráðstafað til annarra nota. Umræða um innlenda framleiðslu á matvælum og fæðuöryggi hafi aukist á síðustu árum, ekki síst vegna skorts á aðföngum vegna heimsfaraldurs, stríðsátaka í Evrópu og umhverfisbreytinga vegna loftslagsvár. Við endurskoðun landsskipulagsstefnu verði því lögð áhersla á að sett verði fram stefna og skipulagsaðgerðir um varðveislu lands sem henti vel til ræktunar.

Fram kemur að umfang landbúnaðarlands hérlendis liggi ekki ljóst fyrir en talið að um 6% af flatarmáli landsins sé gott ræktunarland, eða um 6.000 km2.

Flokkun landbúnaðarlands vandasöm

Samkvæmt Grænbók er á vegum umhverfis- og auðlindaráðuneytis lokið að hluta gerð leiðbeininga um flokkun landbúnaðarlands til nota við skipulagsgerð og aðra stefnumótun um landnýtingu, í samstarfi við Bændasamtök Íslands, Landgræðslu ríkisins, Samband íslenskra sveitarfélaga, Skipulagsstofnun og Skógrækt ríkisins. Fram kemur að sveitarfélög hafi kallað eftir leiðbeiningum um hvernig beri að móta stefnu í aðalskipulagi á grundvelli flokkunar landbúnaðarlands.

Skipulagsstofnun hefur, samkvæmt Grænbók, ekki synjað sveitarfélagi um staðfestingu aðalskipulags á grundvelli þess að stefna aðalskipulagsins eða einstök markmið þess samræmist ekki eða styðji ekki við markmið landsskipulagsstefnu. Þó hafi stofnunin bent á atriði, í vinnslutillögu aðalskipulags, þar sem að hennar mati hafi leikið vafi á samræmi, m.a. varðandi stefnu um sjálfbært dreifbýli. Hafi Skipulags- stofnun bent á að vandséð væri hvernig íbúðabyggð í dreifbýli, sem ekki er í tengslum við búrekstur eða aðra starfsemi þar, styddi við markmið landsskipulagsstefnu um sjálfbærni byggðar og hagkvæma uppbyggingu eða að slík landnotkun stæði vörð um gott landbúnaðarland.

Dæmi væru um að landbúnaðarlandi sem flokkist sem úrvals ræktarland væri ráðstafað til annarra nota með óafturkræfum hætti, oftast undir samfellda byggð.

Útlit er fyrir að aukin eftirspurn verði eftir landi til framleiðslu vottaðra kolefniseininga með kolefnisbindingu eða stöðvun losunar frá landi. Mikil ábyrgð hvílir á sveitarfélögunum að staðið sé að slíkum verkefnum í samræmi við stefnu stjórnvalda og alþjóðlegar skuldbindingar, m.a. um verndun
líffræðilegrar fjölbreytni. Úr Grænbók.

7,7 prósent ungmenna vildu búa í sveit

Í fyrra voru rafrænir spurningalistar lagðir fyrir sveitarfélögin, meðal annars um innleiðingu landsskipulagsstefnu í skipulagsáætlanir þeirra. Í svörum kom til dæmis fram að kerfi og ferli skipulagsmála þyki þungt í vöfum samkvæmt lögum og reglugerðum.

Árekstrar verði í dreifbýli á milli íbúa með landbúnaðarstarfsemi og nýrra íbúa sem vilja búa í sveit en óski eftir sömu þjónustu og í þéttbýli.

Lögð er í Grænbók áhersla á samþætta byggðaþróun í þéttbýli og dreifbýli, t.a.m. með eflingu þeirra meginkjarna sem fyrir eru og að fjölgun íbúða í dreifbýli verði fremur í tengslum við og til að styrkja landbúnað og aðra staðbundna nýtingu eða atvinnu- starfsemi.

Þá var spurningakönnun send út til fólks á aldrinum 16-20 ára og bárust 415 svör. Kom í ljós að 44% þátttakenda vildu helst búa á höfuðborgarsvæðinu, 27,5% í útlöndum, um 20% vilja búa í þéttbýli utan höfuðborgarsvæðisins og 7,7% vilja búa í sveit.

Þeir þættir sem skiptu unga fólkið hvað mestu máli við val á búsetu voru atvinnumöguleikar, aðgengi að heilbrigðisþjónustu, tækifæri til menntunar og gott aðgengi að þjónustu. Með grænni dreifbýlis- þróun segir Grænbók að lögð sé áhersla á að mögulegt sé að lifa góðu lífi á dreifbýlum svæðum, með aðgangi að góðri grunnþjónustu, innviðum og húsnæði eftir þörfum.

Mikilvæg forsenda þróunarinnar sé hækkandi hlutfall aldraðra, færra ungt fólk og fjölbreyttari samfélög.

Skylt efni: skipulagsmál | Grænbók

Þróun á kjötframleiðslu styður ekki við markmið stjórnvalda um aukið fæðuöryggi
Fréttir 17. mars 2025

Þróun á kjötframleiðslu styður ekki við markmið stjórnvalda um aukið fæðuöryggi

Talsvert hefur verið fjallað um mikilvægi fæðuöryggis landsins að undanförnu, bæ...

Upplýsingar uppfærðar um lambakjöt
Fréttir 14. mars 2025

Upplýsingar uppfærðar um lambakjöt

Eitt af þróunarverkefnum búgreina sem nýlega var veittur styrkur úr matvælaráðun...

Tangi besta nautið
Fréttir 14. mars 2025

Tangi besta nautið

Tangi 18024 frá Vestra-Reyni undir Akrafjalli hlaut nafnbótina besta naut fætt á...

Áform dregin til baka
Fréttir 13. mars 2025

Áform dregin til baka

Áform fjármála- og efnahagsráðherra um frumvarp til breytingar á tollalögum, þar...

Kvíaból fyrirmyndarbú ársins
Fréttir 13. mars 2025

Kvíaból fyrirmyndarbú ársins

Kvíaból í Köldukinn var útnefnt fyrirmyndarbú nautgripabænda árið 2025 á deildar...

Lyfta heildinni með samstarfi
Fréttir 12. mars 2025

Lyfta heildinni með samstarfi

Eitt af helstu málunum sem voru rædd á fundi loðdýrabænda var áætlun um dýraskip...

Hrossabændur vilja aðkomu að búvörusamningum
Fréttir 12. mars 2025

Hrossabændur vilja aðkomu að búvörusamningum

Nokkuð fámennt var á fundi hrossabænda á deildarfundi búgreina en þar var rætt u...

Búvélasali nýr formaður FA
Fréttir 12. mars 2025

Búvélasali nýr formaður FA

Friðrik Ingi Friðriksson, forstjóri og eigandi Aflvéla og Burstagerðarinnar, var...