Greinir heysýni til útflutnings og stundar efnagreiningar fyrir bændur og áhugafólk
Helstu verkefni Efnagreiningar ehf. eru hey- og jarðvegsefnagreiningar fyrir bændur, efnagreiningar vegna rannsókna í landbúnaði, greiningar fyrir garðyrkjubændur og áhugafólk í garðrækt. Elísabet Axelsdóttir og Arngrímur Thorlacius eru eigendur Efnagreiningar ehf.
Að sögn Elísabetar framkvæmir fyrirtækið stein- og snefilefnagreiningar í skít, blóði, vatni, fóðri, matvælum og nánast hverju sem er. Auk orkuefnamælingar, mælinga á prótein, fitu, ösku og þurrefni, í hvers kyns efniviði úr lífheiminum.
„Við gerum einnig einfaldar örverugreiningar, einkum á neysluvatni. Greining gróffóðurs fyrir bændur krefst auk þess margra sérhæfðra mæliþátta s.s. sykurs, mjólkursýru, smjörsýru, ediksýru, ammóníaks og leysanlegs próteins.“
Gráfóðurgreiningar gerðar með afsegulbylgjum
Að sögn Arngríms er mikilvægur hluti gróffóðursgreininganna svonefndar NIR-greiningar, kenndar við nær-innrautt svið rafsegulbylgna.
„Innrauða sviðið hefur lengri bylgjulengdir og því minni orku en geislar sýnilegs ljóss. Þetta bylgjusvið er okkur ósýnilegt, en við skynjum það sem varmageislun. Sá hluti sem næst er sýnilega litrófinu nefnist nær-innrautt ljós. Allt lífrænt efni gleypir í sig ljós á þessu bylgjusviði og gleypnin ræðst af margvíslegum efnatengjum efnanna.
Nær-innrautt róf endurvarpaðs ljóss, geislunin sem ekki er gleypt, af þurru fóðursýni endurspeglar því lífrænt efnainnihald sýnisins. Samhengi efnainnihalds og litrófs er flókið því sérhvert lífrænt efni hefur mörg efnatengi og í sýni sem upprunnið er úr náttúrunni eru efnin óteljandi og styrkur þeirra misjafn.
Til að sækja marktækar upplýsingar um efnainnihald í slíkt róf þarf að reikna líkön með aðferðum fjölbreytustærðfræði og byggja á allstórum grunni (mældum litrófum) sýna með þekkt efnainnihald. Slík fjölbreytukvörðun skilar mjög hraðvirkum mælingum og eitt róf getur gefið af sér marga mæliþætti ef rétt er staðið að undirbúningsvinnunni.
Við notum NIR-greiningu til að ákvarða þætti á borð við prótein, meltanleika, tréni, sykur og leysanlegt prótein. Ef nota ætti hefðbundnar aðferðir til að greina þessa þætti yrði greiningin svo tímafrek og svo dýr að hún svaraði alls ekki kostnaði.“
Vildum gera betur
Elísabet segir að um áramótin 2014 og 2015 hafi Landbúnaðarháskóli Íslands hætt með þjónustuefnagreiningar sínar. „Við ákváðum að freista þess að opna nýja efnagreiningastofu og þar sem rannsóknastofa Landbúnaðarháskólans hafði dregist aftur úr varðandi tækjavæðingu og fyrirkomulag ákváðum við að gera betur.
Haustið 2015 opnuðum við Efnagreiningu ehf. Að koma upp rannsóknastofu sem þessari er bæði kostnaðarsamt og mikil vinna. Við fengum lán frá Byggðastofnun og Landsbanka Íslands til tækjakaupa og til framkvæmda við húsnæði. Lánin eru til stutts tíma og afborganir erfiðar. Mikilvægir styrkir, meðal annars frá Atvinnumálum kvenna og Framleiðnisjóði landbúnaðarins, gerðu fjármögnun auðveldari. Vinir og ættingjar á Hvanneyri og víðar lögðu mikla vinnu í að breyta húsnæðinu, sem var aflögð nautastöð, og innrétta það.
Við höfum bæði heilmikla reynslu af svona rekstri en stungum okkur þó hálfsynd út í djúpu laugina að mörgu leyti.“
Heysýnin heim
Forsendur fyrir rekstri Efnagreiningar ehf. eru heysýni frá bændum og segir Elísabet að ef litið sé yfir farinn veg og rýnt í fyrstu þrjú rekstrarárin komi ýmislegt á óvart.
„Okkur hefði satt best að segja ekki órað fyrir að bændur myndu halda áfram að senda heysýni til útlanda til efnagreiningar í þeim mæli sem raun varð. Það má auðvitað deila um hvort við vorum frá byrjun með alla mæliþætti sem þurfti til að fullnægja þörf kröfuhörðustu kúabænda eða þeirra sem höfðu með leiðbeiningar að gera fyrir þessa tilteknu kúabændur, en í öllu falli þá var þetta ekki það sem við sáum fyrir. Við vorum ekki fyllilega meðvituð um þá þróun sem hafði átt sér stað með veftengda gagnagrunna og annan hugbúnað.
Núna erum við komin með fullkominn gagnagrunn sem tengist NordFor, jord.is og gagnakerfi Líflands beint yfir netið og treystum á að bændur muni í kjölfarið strax í haust steinhætta að senda heysýni utan. Fyrir utan að það hlýtur að vera farsælast fyrir íslenskan landbúnað að nota innlenda þjónustu. Þá hefur okkar þjónusta ákveðna kosti fram yfir hinn erlenda valkost. Mikið af sýnunum sem send eru utan lenda í dýrustu greiningu óháð þurrefnisinnihaldi. Ef sýnið kemur til okkar aftur á móti eru hægari heimatökin að velja greiningar eftir þurrefni og sýrustigi. Meirihlutinn af heyi frá íslenskum bændum eru lítið eða ekkert gerjuð og þarfnast því mun einfaldari og ódýrari greiningar en verkuð sýni.“
Elísabet segir það ánægjulegt að tilkynna að fyrirtækið sé komið með alla mæliþætti sem þarf fyrir dýrustu greiningarnar og að í haust bættist við smjörsýrumæling sem er bein mæling með ELISA-tækni.
„Það ætti að vera nokkur akkur fyrir bændur að hafa rannsóknarstofuna innan lands. Alltaf er hægt að hringja eða senda póst til okkar og ræða niðurstöðurnar og við endurmælum alltaf að kostnaðarlausu ef fólk er hugsi yfir niðurstöðunum.“
Heyútflutningur til Noregs
Í lokin er vert að nefna að Efnagreining ehf. hefur fengið nokkuð af heysýnum vegna sölu til Noregs.
„Við erum í samstarfi við rannsóknarstofu í Norður-Noregi, Ofotlab., sem tekur við niðurstöðum frá okkur og bætir við útreiknuðum stærðum eins og hentar fyrir þeirra markað.“
