Leiðbeiningar Matvælastofnunar um velferð búfjár í göngum og réttum
Matvælastofnun hefur gefið út leiðbeiningar um hvernig huga skuli að velferð hrossa og sauðfjár í göngum og réttum.
Að ýmsu er að huga þar sem smalamennskur og fjárleitir eru vandasamt verk og alltaf ætti að hafa velferð fjárins og hrossanna að leiðarljósi.
Lengstu fjárleitir 6-7 daga smalamennskur
Samkvæmt tilkynningu frá Matvælastofnun eru lengstu fjárleitir um 6-7 daga smalamennskur á afréttum Árnesinga. „Þeir Flóamenn sem fara í lengstar fjallferðir eru 11 daga í ferðinni á hestbaki. Kind úr Flóanum sem finnst inni í Tjarnarveri getur átt fyrir sér 100 km göngu á sex dögum þangað til hún kemur í Reykjaréttir. Sem betur fer eru ekki margar kindur sem koma fram í smalamennskum svona langt frá byggð, en það er mikil ábyrgð sem hvílir á þeim sem ætla að koma þessum kindum til byggða.
Mikilvægt er að standa þannig að smalamennskum að féð hlaupi sig ekki uppgefið. Þessu ber einkum að vara við þar sem notuð er vélknúin hjól sem aldrei þreytast og eru mun hraðskreiðari en bæði hestar og kindur.
Þegar fé er náttað í gerði er mikilvægt að það hafi aðgang að vatni. Í rekstri verður að fara hægt og hafa farartæki við höndina til þess að taka þreyttar eða haltar kindur tímanlega á vagn. Sérstaklega reynir mikið á féð ef heitt er í veðri, þá er mikilvægt að æja vel og lengi þegar dagurinn er heitastur.
Því miður hafa slys orðið þegar verið er að reka fé yfir vatnsföll sem jafnvel eru ekki nema lækir alla jafna. Þess vegna er mikilvægt að velja rekstrarleiðir þar sem hægt er að nota brýr og forðast vöð þar sem þrengir að fénu.
Á afrétti er ekki mikil hætta á sjúkdómasmiti, en sú hætta eykst eftir því sem féð þéttist í rekstri. Jafnframt verður féð næmara fyrir smiti þegar það þreytist og er undir álagi. Þess vegna er margra daga rekstur fjár frá mörgum bæjum saman, vísasta leiðin til að breiða út sjúkdóma á borð við riðuveiki, kregðu, tannlos og kýlapest.
Matvælastofnun minnir á mikilvægi þess að hausar séu teknir af fullorðnum kindum sem drepast á fjalli og haft sé samráð við héraðsdýralækni um sýnatöku úr þeim ásamt nákvæmum upplýsingum um urðunarstað t.d. með GPS tæki, hafi ekki verið hægt að koma hræinu til byggða.
Ef aflífa þarf kind þá skal tryggja að það sé gert skv. 13. gr. reglugerðar um velferð sauðfjár og geitfjár, aflífun utan sláturhúss,“ segir í tilkynningu Matvælastofnunar.
Rétt handbrögð í réttum
Matvælastofnun bendir líka á að það er ekki sama hvernig staðið er að sundurdrætti fjár þegar það kemur úr sumarhögunum: „Víða er fé réttað í fjármörgum réttum þó að nú sé fjárfjöldinn ekki svipur hjá sjón hjá því sem var hér áður fyrr. Í þessum réttum má ekki á milli sjá hvort er fleira fólk eða kindur. Óhjákvæmilega vill stundum verða heilmikill atgangur þegar verið er að reka kindurnar inn í almenninginn og handsama kindurnar. Þá er mikilvægt að við fullorðna fólkið séum þeim yngri til fyrirmyndar, förum vel að fénu og gera börnunum grein fyrir því að kindurnar eru ekki reiðskjótar. Við drátt skal forðast að taka utarlega í horn þar sem það eykur líkur á að þau brotni, og varast að hanga eða toga kröftuglega í ullina, því slíkt veldur blæðingum undir húð. Aldrei skildi snúa upp á né draga í eyru hrossa þegar þau eru handsömuð.
Það er einnig mikilvægt að fólkið sem er í almenningnum víki fyrir fénu í innrekstri og forðist að þrengja svo mikið að því að kindur troðist undir. Hundar eiga ekkert erindi í almenninginn og er varað sérstaklega við að farið sé með hunda hverrar tegundar eða stærðar sem er sem ekki eru vanir sauðfé inn í kindahóp. Góðir fjarhundar eru gulls ígildi, en það er á ábyrgð eiganda hundsins að hann bíti ekki kindur, og gelti né reki þær til af tilefnislausu.“
Smithætta í fjárhúsunum
Matvælastofnun varar sérstaklega við því að draga fé í sundur inni í fjárhúsum – eins og tíðkast á sumum svæðum.
„Á öðrum stöðum eru ekki réttir, heldur er fé af takmörkuðu svæði dregið í sundur heima á bæjum. Þar sem þannig háttar eru talsverð brögð að því að fé sé dregið í sundur inni í fjárhúsum. Það er afleit aðferð. Það er misjafn sauður í mörgu fé og hvar sem er á landinu geta verið kindur í fjársafni sem eru óvelkomnar af því að þær eru langt að komnar og geta borið með sér sjúkdóma sem ekki eru á þeim bæ sem dregið er sundur á eða á því svæði. Slíkar kindur geta hæglega smitað húsin þannig að erfitt og jafnvel ómögulegt getur orðið að losna við smitið. Drykkjarílátin eru greið smitleið. Sýkingar eins og garnaveiki og pestarsýklar geta lifað lengi í húsunum.
Þar sem sá siður hefur verið tekinn upp að draga í sundur inni í fjárhúsum eru bændur hvattir til að gera þá kröfu til samsveitunga sinna að gerð verði aðstaða úti við með grindum til að drag fé í sundur. Þá hjálpar náttúran við að draga úr smitinu á milli rétta því sólskin og víxl frosts og þýðu hjálpar til við að fækka sýklum.
Á þeim svæðum þar sem skylda er að bólusetja gegn garnaveiki er það góð regla að velja ásetningslömb snemma hausts, bólusetja sem allra fyrst og merkja þau jafnharðan, taka þau frá fullorðna fénu, setja þau á tún sem jórturdýrum hefur ekki verið beitt á að vorinu, taka þau svo í hreinar stíur án snertingar við óhreinindi frá fullorðnu fé og tryggja þrifalega umgengni um hey og vatn. Bólusetningum skal vera lokið fyrir 31. desember,“ segir í tilkynningu Matvælastofnunar.
