Hvað er skipulag?

Skipulag er alltaf í þróun, eða þannig var það öldina sem leið. Vítt um landið voru lagðir vegir og byggðar upp góðar hafnir. Hafnarmannvirki leiddu víða til þess að útgerð og fiskverkun jókst. Aukin umsvif  leiddu til gatnagerðar,  húsbygginga og alls annars sem staðarins samfélag þarfnast.  

 

Það er skylda okkar allra að okkar skipulag sé svo gott að það sé það besta sem völ er á, ekki bara fyrir núlifandi fólk heldur einnig fyrir fólk sem landið byggir næstu 200 ár.  Skipulag nútímans má ekki leiða til þess að nýting lands og sjávar verði lakari eftir 100 ár en hún er í dag.

 

Það er skylda okkar allra að reyna að skila landinu og sjónum til næstu kynslóðar ekki lakara en það var þegar við tókum við því.   Á liðinni öld voru sett fram viðmið um að gott ræktunarland sem náði 10 hektara stærð gat verið grundvöllur sjálfstæðs býlis. Seinna fóru slík mörk í 20 hektara.

 

Á myndinni sést land sem var skipulagt sem ræktunarland 1953–1957 en var annars fram að því úthagi. Myndin er tekin árið 2009 af nánasta umhverfi bújarðarinnar Fremri-Gufudals.

 

Uppbygging staðarins hófst með byggingu útihúsa og íbúðarhúss um 1960. Árið 2010 var byggt íbúðarhúsið Kaplaskjól og árið 2015 bættist aftur við íbúðarhús er hlaut nafnið Bæjarlækur.    

 

 

Í þessum húsum eru nú búsettar 3 fjölskyldur, 11–12 manns auk annarra sem oft dvelja lengi. Spöl utar í dalnum er bærinn Gufudalur og eru þar búsett tvö fullorðin og 4 eða 5 börn. Í héraðslýsingum í Árbók Ferðafélags Íslands falla orð á þá leið að Gufudalurinn sé líkt og smækkuð mynd af norðlensku héraði. Af þessum bæjum fer fólk daglega að heiman og til vinnu og börn fara daglega í grunnskóla eða leikskóla og koma aftur heim síðdegis.

 

Myndin er í raun dæmi um nýtingu lands sem nútímanum gæti fundist lítilfjörlegt.

 

Bílfær vegur var lagður um Gufudalssveitina á árunum 1949–1955. Það var raunverulega tímamótaviðburður þegar ég, árið 1952, sá þrjátíu til fjörutíu bíla í lest koma inn Hofsstaðahlíðina og voru þar komnir Vesturbarðstrendingar á leið til hátíðar verslunarmanna í Bjarkalundi. Veginn var að vísu ekki búið að tengja en þessir bílstjórar sættu sjávarföllum og óku Vaðalinn frá Kletti og  út undir Múlaklifin.  Skömmu síðar náði fullgerður vegur endum saman frá Reykjavík til Patreksfjarðar. Meginhluta vegarins um Gufudalssveit mun Jón Víðis hafa teiknað, allavega Djúpadal og Gufudal. Jón lagði vissulega hlykkjóttan veg en jafnframt með mikilli umhyggju fyrir náttúrunni. Ræsi var sett í hvern lækjarfarveg, tilfærsla gat bitnað á slægjunni eða silungunum og eða landið grafist.  Miklar framfarir fylgdu veginum, bílar voru keyptir, nýir og gamlir.

 

Mikið var byggt, nú þurfti ekki lengur að reyða þakjárnið og timbrið langar leiðir á hestum.

 

Hvar er framtíðin?

 

Framtíðin er á hverjum tíma ókomin og ókunn. Það er þekkt að líf fólks veltur víða á næringu og skjóli. Og það er alveg ljóst að þar sem er vatn og góð ræktunarjörð, þar eru góð lífsskilyrði. Að ekki sé nú talað um sjófang og fjörugróður.  Svæði Breiðafjarðar hafa um aldir verið fólki þægilegri en mörg önnur héruð. Svæðinu ógnar ekki það sem kalla má jarðvá.

 

Skálanes í Gufudalssveit er og hefur lengi verið góð bújörð með fjölbreytt og fallegt umhverfi.  Bújörðin í heild sinni býr í dag yfir nokkrum staðalforsendum sem gera land fýsilegt til búsetu. Grunnforsendan er gróðurmold og vatn. Að auki, veðursæld og sólfar. Melanesið er hluti af jörðinni Skálanes. Svæðið er stærra og betra en það sem tekið var til uppbyggingar á bújörðinni Fremri-Gufudal fyrir um 60 árum.  

Bújörðin Skálanes fer mjög illa út úr áformum Vegagerðarinnar um lagningu Vestfjarðavegar ef  veglínan, sem kölluð er Þ H um Gufufjörð og Melanes, verður valin. Landinu er vægðarlaust rústað.

Allt er undir, flugvöllurinn, túnin, ræktunarlandið og allgott útivistar- og tómstundasvæði.

 

Hvar verður fólkið?

 

Vegagerðin birtir þá framtíðarsýn  í mati á umhverfisáhrifum að eftirsókn eftir sumarbústaðalandi á svæðinu  muni aukast. Það er ekki hægt að greina neina framtíðarsýn á þróun byggðar í tillögum Vegagerðarinnar þegar bornar eru fram tillögur um veglínur. Á Melanesinu er fórnað indælis landi sem gæti borið bú líkt og lengi hafa tímgast undir hlíðum Ingólfsfjalls í Ölfusi. Á næstu 100 árum búumst við við því að íbúar Íslands  verði 1–2 miljónir manna. Við búumst líka við því að allmargir þeirra verði án atvinnu. Við höfum þá í 80 ár lagt mikla áherslu á að draga úr akstri og umferð, því má búast við að sótspor framleiðslu hafi aukið vægi, jafnvel umfram vöruverð.

 

Tekjur ríkisins vaxa að  líkindum ekki í hlutfalli við fólksfjölda. Það er óvarlegt að búast við því að efnahagur fólksins verði betri en nú á dögum. 

 

Hver verður líftími sjávarfalla­brúnna í Reykhólahreppi?

 

Það er kynnt að bráðlega verði staðfest Aðalskipulag Reykhólahrepps til ársins 2018. Það má öllum vera ljóst að vegakerfið sem nú verður skipulagt og byggt, verður ekkert endurbætt næstu 100 ár. Ekkert nema  brýnasta viðhald.  Kemur til mála að brýrnar yfir 5 firði í Reykhólahreppi verði eftir 100 ár allar orðnar ónýtar? Við þurfum núna svör við því.

 

Að lokinni ákvörðun um val á veglínum, samhliða staðfestingu á aðalskipulagi Reykhólahrepps, hefjast væntanlega erfiðir samningar milli landeigenda og Vegagerðarinnar.  

 

Hvað er framkvæmdaleyfi?

 

Reykhólahreppur telur sig líklega eiga að snara út framkvæmdaleyfi vegna vegarins fljótlega eftir ákvörðun um skipulag og leiðarval. Er ekki vissara fyrir Reykhólahrepp, ábyrgðarinnar vegna, að setja fyrirvara?  Enda sé lokið samningum milli Vegagerðar og landeigenda eða á annan hátt hafi verið aflað réttinda til handa Vegagerðinni til framkvæmdanna.   Einnig þarf hreppsnefnd að gæta þess að það séu sérstakir skilmálar af hálfu Vegagerðarinnar varðandi framkvæmdina birtir í matsskýrslu þá verði þeirra getið í framkvæmdaleyfi. Nefna má hafnaraðstöðu vegna skelræktar í Djúpafirði og einnig fullyrðingar um að unnt verði að sigla undir brýrnar. Sé ekki settur fyrirvari í framkvæmdaleyfið er hætt við að sérstök ákvæði falli út við framkvæmd verksins. Sjálfur hef ég nokkra reynslu af slíku þegar vegagerðin útlistaði ágætlega hvernig æðarvarpi í Hrútey mætti hlífa við ónæði af framkvæmdum við Djúpveg og vinna þar ekki á varptíma. Í framkvæmd varð raunin sú að boranir, sprengingar og annað hófst í eynni í byrjun maí með hörmulegum afleiðingum fyrir fuglana.

 

Ábyrgð og aðgæsla

 

Óskilyrt framkvæmdaleyfi er lítill pappír sem gæti skapað mikla ábyrgð.

 

Hreppsnefndin myndi með ótímabæru framkvæmdaleyfi skekkja samningsstöðu málsaðila, öðrum til hagsbóta, hinum til tjóns. Framkvæmdir við veginn  hafnar á öðrum endanum en hinn endinn í óvissu, það gengur ekki.   Hvort sem varðar eignarnám eða einhverja óvissu varðandi skipulag eða framkvæmdina, þá verða málsaðilar að eiga þess kost að sanna málflutning sinn fyrir dómi. – Veljið rétta leið til betri vegar.    

 

Reynir Bergsveinsson.