Nokkrar tölur úr skýrsluhaldi nautgriparæktarinnar 2015

Eins og rakið var í síðasta Bændablaði voru afurðir eftir hverja árskú á síðasta ári þær mestu sem mælst hafa hingað til eða 5.851 kg að meðaltali. Þetta er töluverð aukning, ekki hvað síst ef horft er til heygæða frá sumrinu 2014 sem voru með lakasta móti. 

 

Afurðaaukningin frá árinu áður nemur 2,3% og á 10 ára tímabili hafa meðalafurðir því aukist um 8,3%. Hér er hins vegar ætlunin að líta til annarra niðurstaðna úr skýrsluhaldi naugriparæktarinnar en afurðatalna. Þátttaka bænda í skýrsluhaldi er mjög góð þó ávallt megi gera betur og söknum við allra þeirra sem utan þess standa. Á síðasta ári skiluðu 92% búanna skýrslum og eru þau bú með 95% allrar innleggsmjólkur á landinu. Eins og áður hefur komið fram var meðalbústærðin 44,0 árskýr og er það aukning um 2,8 árskýr frá fyrra ári. Meðalinnlegg þessara búa jókst umtalsvert milli ára eða um 20.502 lítra að meðaltali þannnig að meðalinnlegg á skýrslubú í fyrra nam 233.991 lítra. Þessar tölur miðast við bú með innlegg allt árið.

 

Mjólkurnýting 95,8%

 

Mjólkurnýting, þ.e. hlutfall skýrslufærðrar mjólkur sem skilar sér sem innlegg, var 95,8% á síðasta ári. Í heildina er áreiðanleiki skýrsluhaldsins mjög mikill og mismunur á skýrslu­færðri og innlagðri mjólk mjög lítill og innan ásættanlegra marka. Í örfáum tilvikum er þó raunin á annan veg og alveg að skekkja er utan þeirra marka sem hægt er að sætta sig við. Í þeim tilvikum þurfa menn að taka sig á en þetta er nánast bundið við bú þar sem óregla er á skráningum og skýrsluskilum.

 

Þróun í efnainnihaldi var jákvæð frá árinu áður. Fituhlutfall innleggsmjólkur hækkaði milli ára, úr 4,04% í 4,11%, og próteinhlutfall hækkaði sömuleiðis, úr 3,31% í 3,32%. Í sambandi við efnahlutföll í mjólk er ástæða til að nefna það hér að of mikið af kýrsýnum með of háu eða of lágu efnainihaldi kemur inn til greiningar. Þetta á einkum við um fituhlutfall og mjög brýnt að menn vandi mjög til sýnatöku auk þess að  taka ekki sýni úr kúm sem eru mjög stutt frá burði eða nánast orðnar geldar.

 

Varðandi burðaraldur 1. kálfs kvígna þokuðust mál til betri vegar á síðasta ári og lækkaði burðaraldur milli ára úr 29, 0 mánuðum í 28,6 mánuði til jafnaðar. Þrátt fyrir þetta er ljóst að alltof margar kvígur bera of gamlar hérlendis og kostar þetta greinina gríðarmikla fjármuni í húsnæði, fóðri og vannýttum framleiðslueiningum. Í lækkun aldurs við 1. burð er þó nokkra hagræðingu að sækja sem bætt getur hag kúabænda nokkuð en allir bændur ættu að stefna að því að láta kvígurnar bera 24–25 mánaða.

 

Ásetningur nautkálfa dróst saman

 

Á síðasta ári dróst ásetningur nautkálfa saman hlutfallslega en sé horft til fjölda ásettra nauta jókst ásetningur um 2%. Skýringin á þessu er sú að burðum fjölgaði umtalsvert milli ára sem er mjög eðlilegt ef fjölgun kúa er höfð í huga. Nokkrar breytingar eru þó að verða í ásetningsmynstrinu og æ fleiri kúabú einbeita sér að framleiðslu mjólkur án kjötframleiðslu með eldi nauta.

 

Á síðasta ári var tekin upp sú nýjung í Huppu að hægt er að skrá tvær förgunarástæður á mjólkurkýr. Í 9,5% tilvika voru skráðar tvær förgunarástæður og er algengast að  þar sé um að ræða júgurbólgu með einhverri annarri ástæðu. Af einstökum förgunarástæðum er júgurbólga algengasti förgunarvaldurinn eða í 25% tilvika. Næstalgengast er að kúnum sé fargað vegna ófrjósemi, þ.e. þær festa ekki fang og fara því yfir móðuna miklu af þeirri ástæðu. Þetta á við í um 14% tilvika. Næst í röðinni koma litlar afurðir sem er tilgreind ástæða í 11% tilvika og síðan koma júgur- og/eða spenagallar í 9% tilvika. Aðrar ástæður eru sjaldnar tilgreindar.

 

Í síðasta Bændablaði var farið yfir afurðahæstu kýr ársins 2015. Naugriparæktarkerfið Huppa hefur nú verið í notkun í rúmlega 7 ár og þar er að finna afurðaupplýsingar fyrir einstaka gripi frá árinu 2006. Í kerfinu er því að finna allar afurðir mikils meirihluta núlifandi gripa og því ekki úr vegi að skoða aðeins hvaða gripir hafa mjólkað mest á dag í sinni ævi. 

 

Hér hefur verið valin sú leið að skoða æviafurðir á dag frá fæðingu til áramóta 2015/16. Eðlilega raðast elstu gripirnir efst á þennan lista því tímabilið frá fæðingu til 1. burðar vegur hlutfallslega minna eftir því sem gripurinn verður eldri. Ef til vill gæfu afurðir/dag frá 1. burði réttari mynd fyrir afkastagetu gripsins en þá kæmi lágur burðaraldur gripnum ekki til góða en það hlýtur að vera hagkvæmt að gripur skili afurðum sem fyrst.

 

Full ástæða er til að óska kúabændum til hamingju með góðan árangur á síðasta ári. Hver niðurstaða þessa árs verður er erfitt að spá fyrir um þó líklegt sé að afurðamet verði slegið þar sem greitt verður fyrir alla mjólk út þetta ár. Hins vegar er ljóst að krefjandi verkefni bíða nautgriparæktarinnar og kúabænda. Ákvæði reglugerðar um velferð nautgripa geta orðið mörgum hár og erfiður þröskuldur og kostnaður greinarinnar vegna þeirra ákvæða verður gríðarlegur. 

 

Niðurstöður samninga við ríkisvaldið eru þegar þetta er skrifað ekki ljósar en útlit fyrir umfangmestu umskipti á framleiðsluumhverfi kúabænda svo áratugum skiptir. Verði niðurstaðan á þá leið sem þegar hefur verið kynnt verður töluverð áskorun fyrir greinina að takast á við þær breytingar.