Með koparstungu á rassvasanum

Í Bandaríkjunum, þann 20. maí árið 1873, urðu straumhvörf í heimi tískunnar þó ekki áttuðu sig allir á því akkúrat þann dag. Í hringiðu iðnbyltingar þessa tíma höfðu ýmsar þarfir mannanna breyst og meðal þess sem almenning virtist vanhaga um voru sterk og endingargóð vinnuföt.

Á árunum milli 1820 og 1860 var þó nokkuð um straum innflytjenda frá Norður- og Vestur-Evrópu til Bandaríkjanna, þá meðal annars vegna byltinga í Þýskalandi varð töluvert um brottflutning þaðan til fyrirheitna landsins.

Einn þeirra er lögðu land undir fót var Levi Strauss, (1829–1902) frá Bæjaralandi, en árið 1847 lá leið hans yfir hafið eins og svo margra. Rúmlega tvítugur að aldri hafði hann skapað sér sess sem kaupmaður í borginni San Francisco, en árið 1852 kom honum það snjallræði til hugar að láta sauma buxur úr slitsterkum striga sem honum hafði áskotnast, til að selja þeim er unnu erfiðisvinnu úti við. (Sumir vilja jafnvel meina að striginn hafi verið gerður úr hampplöntunni sem þá var enn nýtt á sem fjölbreyttasta vegu, áður en hún var talin hafa fleiri neikvæða eiginleika en jákvæða, verkfæri djöfulsins jafnvel.)

Nú, buxurnar slitsterku runnu út eins og heitar lummur, námuverkamenn, gullgrafarar og kúrekar voru meðal þeirra er jusu þeim lof og prís og þar með var sigurganga Levi's buxna hafin.

Um það bil tuttugu árum síðar hafði klæðskeri nokkur, Jacob Davis að nafni, samband við Levi Strauss – þá bréfleiðis – og benti á að styrkja mætti helstu álagspunkta buxnanna með koparfestingum. Í kjölfar bréfaskriftanna bundust þeir vinskap, lögðu saman krafta sína og fengu einkaleyfi á vinnubuxunum frábæru með koparfestingunum. Með árunum urðu buxurnar æ vinsælli og þótti jafnvel almenningi mikið sport að spóka sig í einum slíkum. Eitthvað var efnið þó ekki nægilega mjúkt og sveigjanlegt fannst fólki, auk þess sem námugraftarmenn kvörtuðu jafnvel undan því að efnið rispaði þá. Levi og félagi hans, hr. Davis, tóku umkvartanir þessar alvarlega og ákváðu að leita fanga í vefnaðarvöruhornum heimsins. Þeim bárust upplýsingar frá þekktu vefnaðarvöruhéraði Suður-Frakklands að í borginni Nîmes væri mögulega hægt að fá bæði sterkt, þolgott og mjúkt bómullarefni sem var kallað serge. Þeir félagar hófust því handa við kaup og innflutning, en varð brenglun orða til þess að efnið, sem kallað var serge de Nîmes eða serge-efnið frá Nîmes – varð Denimes, eða denim upp á enska mátann. Gallaefni á íslensku.

Það var þó ekki fyrr en árið 1934, rúmum sextíu árum eftir að ævintýrið hófst, að framleiðsla hófst á gallabuxum sem ætlaðar voru konum, eða Lady Levi's®. Yfir árin höfðu vestrænar konur (aðallega) fengið til láns gallabuxur eiginmanns síns eða bróður og þó tæki nokkra áratugi í viðbót að samþykkja gallabuxur sem viðeigandi búning kvenna sá fyrirtæki Levis þarna þörf og hóf því framleiðsluna. Þetta voru í raun kröftug skilaboð til almennings þess efnis að fyrirtæki Levi Strauss teldi konur til jafns við karlmenn þegar kom að stöðu þeirra, getu og sjálfstæði í heiminum. Þær þóttu heldur ögrandi og kjarkmiklar konurnar þarna sem klæddust gallabuxum, enda voru stétta- og menningarskil afar stíf á á þriðja og fjórða áratugnum. Að auki voru gallabuxur þessa tíma ekki til með rennilás heldur hnöppum sem jók enn fremur á ímynd hinnar frjálslegu konu.

Ein þeirra kvenna er hrifnar voru af gallabuxunum var leikkonan þekkta, Marilyn Monroe. Hún fór gjarnan á nytjamarkaði og fann sér gamlar Levi‘s buxur og var fyrst kvenna til að bera þær á hvíta tjaldinu. Árið 1961 klæddist hún Lady Levi's® í flestum lykilsenum kvikmyndarinnar The Misfits. Talið er að þokkafullar línur hennar í gallabuxunum hafi kveikt löngun kvenfólks til þess að versla sér einar slíkar – ef ekki nema til að vera í við garðvinnu eins og ein senan sýnir. Levi Strauss fékk hana svo sem andlit herferðar sinnar, einnar nokkurra árið 1968 þar sem hún, ásamt James Dean, leikara nokkrum (og öðru helsta kyntákni þessa tíma), sitja fyrir með leikmynd myndarinnar River of No Return (1954) í forgrunni.

Í dag er Levi Strauss & Co. eitt stærsta fyrirtæki heims og leiðandi á heimsvísu í gallabuxum. Um það bil 500 verslanir má finna víðs vegar um heiminn og vörur þeirra fáanlegar í meira en 100 löndum. Enda þekkja jú nær allir gleði þess að ganga um í Levi's buxum.

En svo, eins og kemur fyrir besta fólk, er hjólið fundið upp oftar en einu sinni – sérstaklega ef er að finna sannleikskorn í grein vísindavefsins þar sem álitið er að hampur hafi verið upprunalegt efni gallabuxnanna frægu. Á vefsíðu Forbes nú fyrir stuttu kemur nefnilega fram að stórveldi Levi's buxnanna hafi nýverið hafið framleiðslu buxna sem eru að hluta til úr efni unnu úr hampi. (Mögulega svipuðu og unnið var með fyrir 168 árum). Sem stendur er hlutfalls hamps á móti bómullarþráða ekki nema frá 23-28% en þó er þetta skref fram á við. Skulum við meina.

Í samstarfi við fatafyrirtækið Outerknown – sem getur stært sig af því að yfir 90% af vörum þess eru framleiddar úr lífrænum, endurunnum eða endurnýjuðum efnum – hafa fyrirtækin tvö unnið að framleiðslu gallafatnaðar sem inniheldur þessa blöndu af bómull og iðnaðarhampi. Unnið var með sérfræðingum í trefjatækni er sáu meðal annars um að efnið yrði sem mýkst þar sem hampefni á það til að verða heldur gróft – og að sem minnst orka og ólífræn efni kæmu að gerð þess.

Þess má geta að ræktun iðnaðarhamps, sem nú hefur verið lögleidd í Bandaríkjunum er spáð mikilli velgengni en telur fjárfestingafyrirtækið New Frontier að hampiðnaðurinn muni ná um 6 milljörðum dala fyrr en varir ...
En fyrirtæki Levi Strauss, notandi hamps eða ekki, hefur ávallt haft nýtni og endingarvæna vöru í sinni framtíðarsýn. Auk þess að hafa, sem stendur, fingurna í vinnslu hampsklæðis er sjálfbærni þeim eðlislæg. Á vefsíðunni levi.com má meðal annars finna ábendingu þess efnis að ef allir keyptu einn notaðan hlut árlega í stað þess að kaupa nýjan, myndi það spara rúmlega 200 milljónir kílóa af úrgangi. Með stefnu þeirra, kallaðri Levi's ® SecondHand, er fólki boðið að taka þátt í sjálfbærari framtíð. Þar er m.a. litið til þess að halda lífi í fatnaði er kemur frá fyrirtækinu með því að skila inn gömlum Levi's fötum til endurvinnslu, líta við á saumastofunni og láta laga fatnað eða jafnvel kaupa gamalt sem aðrir hafa skilað inn. Talin eru upp þrjú skref til að betra heiminn og eru þau eftirfarandi:

Skref 1
Finndu þér tíma til að skila gömlu Levi's gallabuxunum þínum, gallajökkum eða öðrum Levi‘s flíkum í verslunum sem taka þátt. Þú færð gjafakort fyrir framtíðarkaup.
Skref 2
Við hreinsum, flokkum, lagfærum og skráum föt á SecondHand.levi.com, höldum þar með flíkum í notkun og frá urðunarstöðum.
Skref 3
Verslaðu á ábyrgan hátt og finndu þér eitthvað sem fer þér vel hjá Levi's® SecondHand. Þú munt hjálpa plánetunni, eitt endurborið stykki í einu og skapa þér persónulegan stíl.

Það er því um að gera að hika ekki við að kaupa notaðar vörur, láta lagfæra ef viðkomandi er ekki flinkur á saumavélina sjálfur og skemmta sér jafnvel við að finna sinn eigin persónulega vintage stíl – hvort sem um ræðir 90‘s grunge eða útvíðar buxur hippaáranna. Mæta svo með bunka af gömlu gallabuxunum undir hendinni, ef leið liggur í Levi's búðina í miðborg San Francisco og gera með því jörðina okkar aðeins glaðbeittari.