Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 2 ára.
Aðgerðaráætlun starfshóps matvælaráðherra telur að framleiðslutengdur stuðningur skapi hvata fyrir bændur til að vanda til verka við kornrækt.
Aðgerðaráætlun starfshóps matvælaráðherra telur að framleiðslutengdur stuðningur skapi hvata fyrir bændur til að vanda til verka við kornrækt.
Fréttir 1. mars 2023

Leggja til 500 milljón króna ríkisstuðning

Höfundur: Guðrún Hulda Pálsdóttir

Starfshópur matvælaráðherra leggur til árlegan 500 milljón króna ríkisstuðning auk fjárúthlutunar í sérstakan þróunarsjóð í drögum sínum að aðgerðaráætlun til eflingar kornræktar. Lokaskýrsla hópsins verður afhentur ráðherra um þessi mánaðamót.

Starfshópurinn, þeir Helgi Eyleifur Þorvaldsson, Hrannar Smári Hilmarsson og Egill Gautason hjá LbhÍ, kynntu sér fyrirkomulag kornræktar í nágrannalöndunum. Hér eru þeir að kynna sér aðstæður í Noregi. Mynd/LbhÍ

Starfshópinn skipa Helgi Eyleifur Þorvaldsson, Hrannar Smári Hilmarsson og Egill Gautason hjá Landbúnaðarháskóla Íslands. Síðan hópurinn var skipaður í ágúst í fyrra hefur hann m.a. safnað saman tiltækum gögnum, tekið viðtöl við bændur, sérfræðinga og kornkaupendur, kynnt sér fyrirkomulag kornræktar í nágrannalöndum og teiknað upp mögulegar sviðsmyndir fyrir uppbyggingu kornræktar hér á landi.

Hópurinn hélt í janúar tvo fundi með bændum sunnan heiða og norðan þar sem þeir kynntu vinnu sína og drögin. Mæltust þeir vel fyrir. Egill segir það hafa komið þeim þægilega á óvart hvað mæting var mikil. Fjörugar umræður hafi skapast sem sýndi augljósan áhuga bænda á málefninu.

Stærðarhagkvæmni lykilatriði

Í aðgerðaráætluninni leggur hópurinn meðal annars til árlegan 500 milljón króna ríkisstuðning sem skiptist í fjárfestingastuðning og framleiðslutengdan stuðning. „Fjárfestingastuðningurinn yrði ætlaður í innviðauppbyggingu; byggingu þurrkstöðva og sílóa, auk kaupa á kornflutningavögnum og þreskivélum,“ segir Helgi.

Egill bendir á að eitt af megin­niðurstöðum þeirra sé nauðsyn þess að byggja upp hagkvæma innviði til þurrkunar, geymslu og flutninga. „Stærðarhagkvæmni er þar lykilatriði og því tölum við um að til þess að hægt sé að fá styrk þurfi stöðin að afkasta að minnsta kosti 1.000 tonnum með áætlanir um stækkun. Minni og óhagkvæmari einingar yrðu verri fjárfesting fyrir hið opinbera sem og rekstraraðila stöðvarinnar.“

Helgi segir að færri og stærri þurrkstöðvar væru æskilegasti kosturinn. „Fjárfestingakostnaður á tíu þúsund tonna stöð er helmingi minni en á þúsund tonna stöð ef þú deilir henni niður á kíló. Við leggjum höfuðáherslu á að verkefni verði fullfjármögnuð. Að uppfylltum tilteknum skilyrðum leggi ríkið þá til 40% í fjárfestingunni.“

Hann segir þó mikilvægt að bændur séu í ráðandi hlut. „Til þess að verkefninu fylgi ákefð og ástríða. En við leggjum það þó í hendur bænda að koma sér saman í hóp.“

Hvati til að gera vel

Hinn angi stuðningsins yrði svo framleiðslutengdur. Starfshópurinn leggur til að til að byrja með yrðu 10 ­20 krónur greiddar fyrir hvert kg af byggi, hveiti og höfrum.

„Við teljum að framleiðslutengdur stuðningur skapi hvata fyrir bændur til að gera vel, vanda jarðvinnslu og hámarka uppskeru – sem er um leið best fyrir umhverfið. Þannig gæti land sem skilar tveimur tonnum skilað fjórum tonnum með réttri þekkingu og vandvirkni. Bóndinn gæti þar með tvöfaldað stuðning sinn,“ bendir Helgi á.

Egill segir að hugmyndin sé að framleiðslustuðningur yrði smám saman trappaður niður þegar markmið um aukna innan­ landsframleiðslu verði náð. „Passa þyrfti upp á að hann eigngerist ekki.“

Markmiðið sé sjálfsnægt í byggframleiðslu, sem hópurinn hefur reiknað út að sé á milli 35 og 45 þúsund tonn og 80 þúsund tonna framleiðsla af hveiti.

Kornið er fyrst og fremst ætlað í fóður en þegar manneldiskröfum er náð hækkar virði þess. Markaður með hafra er töluvert minni, þar sem það fer lítið í fóður.

Telja þeir nokkuð raunhæft að komast nálægt markmiðunum á áratug í bygg og hafrarækt miðað við þá sviðsmynd sem þeir hafa dregið upp en markmið í hveitiræktun tekur væntanlega lengri tíma.

Merkileg staða

Í lokaskýrslunni má einnig finna kafla eftir Daða Má Kristófersson, prófessor í umhverfis­ og auðlindafræði.

„Í þeim kafla færir hann rök fyrir því að með réttum aðgerðum sé kornrækt á Íslandi raunverulega samkeppnishæf við erlenda framleiðslu. Ástæðan er sú að við erum nær á pari í kostnaði, sem auðveldlega væri hægt að minnka með betri vélakosti og úrvinnslu. Við búum við það að eiga fullt af frjósömu landi, ódýrt rafmagn og heitt vatn. Veikleiki okkar er kalt veðurfar og ofsafengin sem við getum brugðist við t.d. með skjólbeltarækt og plöntukynbótum. En á meðan eru líka veikleikar erlendis, s.s. miklir þurrkar, skordýraplágur og ófrjósamur jarðvegur. Í kaflanum kemur fram að við eigum margt inni og ef okkur tekst að byggja innviði sem lækkar kostnað við framleiðslu þá erum við komin í ansi merkilega stöðu,“ segir Helgi.

Skylt efni: kornrækt

Upplýsingar uppfærðar um lambakjöt
Fréttir 14. mars 2025

Upplýsingar uppfærðar um lambakjöt

Eitt af þróunarverkefnum búgreina sem nýlega var veittur styrkur úr matvælaráðun...

Tangi besta nautið
Fréttir 14. mars 2025

Tangi besta nautið

Tangi 18024 frá Vestra-Reyni undir Akrafjalli hlaut nafnbótina besta naut fætt á...

Áform dregin til baka
Fréttir 13. mars 2025

Áform dregin til baka

Áform fjármála- og efnahagsráðherra um frumvarp til breytingar á tollalögum, þar...

Kvíaból fyrirmyndarbú ársins
Fréttir 13. mars 2025

Kvíaból fyrirmyndarbú ársins

Kvíaból í Köldukinn var útnefnt fyrirmyndarbú nautgripabænda árið 2025 á deildar...

Lyfta heildinni með samstarfi
Fréttir 12. mars 2025

Lyfta heildinni með samstarfi

Eitt af helstu málunum sem voru rædd á fundi loðdýrabænda var áætlun um dýraskip...

Hrossabændur vilja aðkomu að búvörusamningum
Fréttir 12. mars 2025

Hrossabændur vilja aðkomu að búvörusamningum

Nokkuð fámennt var á fundi hrossabænda á deildarfundi búgreina en þar var rætt u...

Búvélasali nýr formaður FA
Fréttir 12. mars 2025

Búvélasali nýr formaður FA

Friðrik Ingi Friðriksson, forstjóri og eigandi Aflvéla og Burstagerðarinnar, var...

Vill sjá fæðuöryggi rætt á matvælaþingi
Fréttir 11. mars 2025

Vill sjá fæðuöryggi rætt á matvælaþingi

Í hugtakinu fæðuöryggi felast mörg og ólík viðfangsefni. Þau voru rædd á málþing...