Vonast til að fá nákvæmari tölur um fjölda hrossa á landinu í haust

Nýtt endurbætt fyrirkomulag á skráningum hrossa í landinu verður tekið upp hjá Matvæla­stofnun í haust til að freista þess að ná betur saman tölum um heildar­fjölda hrossa.   

 

Skráning á fjölda hrossa á Íslandi hefur talsvert verið gagnrýnd á undanförnum árum eftir að lögum um búfjárhald var breytt árið 2013. Aðallega hefur verið gagnrýnt ónákvæmni í tölum um hrossaeign í þéttbýli. Í sumar var greint frá því í Bændablaðinu að samkvæmt tölum Búnaðarstofu MAST voru hross  landsmanna 2017 sögð vera  64.678. Þessar tölur voru þó að margra mati ekki réttar og talið að þar gæti verið um vanmat að ræða sem næmi á bilinu 4.000 til 8.000 hrossum. Stafar það af skorti á talnaupplýsingum frá hestaeigendum sjálfum, einkum af höfuðborgarsvæðinu.

 

Greint var frá því að Mat­væla­stofnun leitaði leiða til að bæta hið opinbera skráningarkerfi, en Mat­vælastofnun annast hag­tölu­söfnun í landbúnaði. 

 

Tölur um hrossaeign á höfuð­borgar­svæðinu er fyrst að finna í gögnum Hagstofu frá 1998. Þá voru hross á höfuðborgarsvæðinu og Suðurnesjum samtals talin vera 7.772. Yfirleitt hafa hross á þessu svæði síðan verið á bilinu 8 til 9 þúsund en voru flest 2003, eða 11.969. Þau voru í fyrra einungis sögð vera 3.408.

 

Samtenging milli WorldFengs og Bústofns á að gjörbreyta stöðunni

 

Bændablaðið hafði samband við Jón Baldur Lorange, framkvæmdastjóra Búnaðarstofu Matvælastofnunar og verkefnisstjóra WorldFengs. Jón Baldur segir að lengi hafi staðið til að koma á samtengingu milli WorldFengs, upprunaættbókar íslenska hestsins og hjarðbókar um hross, og Bústofns, sem heldur utan um hagtölusöfnun og búfjáreftirlit. Tilgangurinn er að tryggja samræmingu og samtengingu gagnagrunna og þar með auðvelda eigendum hrossa haustskýrsluskil og treysta hagtölusöfnun. 

 

Forsenda þess að hægt er að fara þessa leið er að allir umráðamenn hrossa í WorldFengs þurfa að skrá búsnúmer fyrir öll hross í WorldFeng. Búsnúmer eru byggð upp á landnúmeri jarða samkvæmt skráningu í þjóðskrá, og því varð að búa til sérstök búsnúmer fyrir þéttbýlisstaði, t.d. hesthúsabyggðir þéttbýlisbúa. Þessi samræmingarvinna hefur verið unnin í samráði við tölvudeild Bændasamtaka Íslands, en WorldFengur er vistaður hjá samtökunum. 

 

Fjöldinn allur af nýjum búsnúmerum hafa nú verið skráð í báða gagnagrunna og þurfa allir umráðamenn hrossa í þéttbýli að velja staðsetningu (búsnúmer) hrossa sinna í WorldFeng. WorldFengur óskar eftir þessum upplýsingum á næstu dögum og vikum. Þegar opnað verður fyrir skráningu haustskýrslna í Bústofni 16. október nk. verður búið að koma þessari samtengingu kerfa í gagnið, og ekkert verður þá því til fyrirstöðu fyrir eigendur hrossa í þéttbýli að ganga frá haustskýrsluskilum í WorldFeng. 

 

Jón Baldur Lorange, framkvæmdastjóri Búnaðarstofu Matvælastofnunar og verkefnisstjóri WorldFengs.

 

,,Það þýðir að umráðamenn hrossa geta gengið frá skilum á haustskýrslu í WorldFeng, svo fremi sem þeir séu ekki eigendur annars búfjár eða þurfi að ganga frá skráningu á forða,“ segir Jón Baldur. 

 

„WorldFengur sendir þá upplýsingar um hrossaeign beint til Bústofns. Með þessu móti er verið að koma til móts við þéttbýlisbúa og stórbæta skráningu á hrossaeign í þéttbýli. Jafnframt verður með þessu tryggt að ekki sé verið að telja sömu hrossin fram í haustskýrslum, t.d. ef fleiri en einn eigandi er að hrossi eða hross þéttbýlisbúa eru í hagagöngu. Vegna þess að þessi tvö kerfi ,,tala saman“ og byggja skráningu á einstaklingsnúmerum hrossanna, þá bætir þetta þessa upplýsingaöflun til muna.“ 

 

Vakin er athygli á að öllum búfjáreigendum, einnig eigendum hrossa í þéttbýli, ber að skila haustskýrslu til Matvælastofnunar eigi síðar en 20. nóvember ár hvert.  

 

Veldur ekki kostnaði nema menn trassi að skila haustskýrslu

 

– Er eitthvað í þessu ferli sem getur leitt til þess að menn veigri sér við að skrá sín hross, bæði við fæðingu og eins út af skrá þegar hross eru felld? Er mikill  kostnaður því samfara að hafa skráninguna í lagi? 

 

„Nei, í mínum huga ætti það ekki að vera. Það eru allir félagar í Landssambandi hestamannafélaga með frían aðgang að WorldFeng og því ætti það ekki að vera hindrun. Sömuleiðis er aðgangur að Bústofni án endurgjalds og þar byggist skráning á rafrænu auðkenni í gegnum Ísland.is. 

 

Það er full ástæða til að vekja athygli á reglum sem stjórnvöld hafa sett um að allir búfjáreigendur bera ábyrgð á að skrá allt búfé, þ.m.t. hross, í svokallaðar hjarðbækur sem stjórnvöld hafa byggt upp. WorldFengur er hjarðbók hrossa á Íslandi, og ber öllum eigendum hrossa að skrá þar inn burðar- og folaldaskráningu, ásamt því að skylda er að einstaklingsmerkja öll folöld innan 10 mánaða frá fæðingu með örmerkingu til að sanna eignarhald. Þá ber að skrá inn afdrif, og kaup og sölu hrossa, í hjarðbók.

 

Upplýsingar um öll hross sem fara í sláturhús berast frá sláturhúsum með rafrænum hætti inn í hjarðbókina. Hins vegar gæti fallið óþarfa kostnaður á eigendur hrossa ef þeir láta undir höfuð leggjast að skila haustskýrslu því þá ber Matvælastofnun að fara í heimsókn á kostnað búfjáreiganda.“ 

 

Vonast til að tölfræðin batni

 

– Hvaða vonir gerir þú þér um árangur við þær breytingar sem verið er að innleiða, má ætla að þar skili sér þær þúsundir hrossa sem nú eru talin vera utan kerfisins?

 

„Það er rétt að taka fram í upphafi að við hjá Matvælastofnun teljum að skráning á fjölda hrossa hafi verið að færast í betra horf á síðustu 2–3 árum. Það er staðreynd að töluverð fækkun hefur orðið í hrossastofninum á síðustu 10 árum eða svo, m.a. út af fækkun í fjölda fæddra folalda á ári, og er það þróun sem við sjáum einnig í öðrum Evrópuríkjum. Engu að síður þarf að bæta þessa skráningu í þéttbýli og það er það sem við vonumst til að gera með þessari samtengingu og samræmingu þessara tveggja opinberu gagnagrunna; Bústofns og WorldFengs,“ segir Jón Baldur Lorange.