„Fólk með forystufé elskar að tala við forystufé og um forystufé“
Gulla á Gróustöðum, eins og hún er alltaf kölluð, er mögnuð kona sem elskar að heyra sögur og umgangast forystufé. Hún stofnaði nýlega síðu á Facebook sem heitir „Forystufé“, sem hefur slegið í gegn því þar eru meðlimirnir orðnir tæplega 500 talsins.
Á Gróustöðum hefur verið forystufé í um 20 ár, auk þess sem forystuhrútar af bænum hafa verið á sæðingarstöð. Vorið 2015 útskrifaðist Gróa sem þjóðfræðingur eftir að hafa skrifað BA-ritgerð um forystufé, þar sem hún tók saman ritaða sögu forystufjár og viðhorf til þess síðustu 100 árin eða svo. Áhugi hennar á þessum stofni er því ansi víðtækur. En byrjum á byrjuninni, hver er Gulla á Gróustöðum?
Skjalavörður fyrir utanríkisráðuneytið
„Ég heiti Guðlaug Guðmunda Ingibjörg Bergsveinsdóttir, þekkt sem Gulla, uppalin á Gróustöðum í Gilsfirði, og er fjórða kynslóð í beinan kvenlegg sem býr þar. Ég útskrifaðist sem þjóðfræðingur frá Háskóla Íslands vorið 2015 en í framhaldi af því vildi ég komast í einhverja verklega vinnu aftur, svo ég réði mig hjá Kjötafurðastöð Kaupfélags Skagfirðinga og var þar í tvö ár, þar sem ég sá um heimatökuna í sláturvertíð.
Eftir það fékk ég aðeins þjóðfræðilegri vinnu sem skjalavörður fyrir utanríkisráðuneytið, í starfsstöð þeirra á Sauðárkróki og var þar í ár.“
Foreldrar Gullu stofnuðu árið 2012 lítið fyrirtæki, sem kallast „Össusetur Íslands“ en það er með sýningu um íslenska haförninn. Mynd / Úr einkasafni
Sýning um íslenska haförninn
Haustið 2017 létust amma Gullu og mamma heima á Gróustöðum, en hún hafði alltaf verið með annan fótinn heima, stundum báða, frá því að hún „flutti burt“ um 16 ára þegar hún byrjaði í framhaldsskóla á Akranesi.
„Í lok febrúar 2019 var ég komin með allt of mikla heimþrá, fluttist frá Króknum og aftur heim og hef ekki séð eftir því. Ég tók við sem framkvæmdastjóri hjá litlu fyrirtæki sem foreldrar mínir stofnuðu árið 2012 og kallast „Össusetur Íslands“, en það er með sýningu um íslenska haförninn ásamt því að vera með hliðarverkefnið „GilsfjordurArts“. Það er „art residency“ og felst í því að taka á móti listamönnum hvaðanæva að úr heiminum, kynna þá fyrir Gilsfirði og sveitinni minni og veita þeim stað í nokkrar vikur til að skapa list sína í friði og kynna svo fyrir heimafólki,“ segir Gulla.
Í síðasta mánuði réði hún sig í starf hjá Rannsóknasetri Háskóla Íslands á Stöndum við að rannsaka þjóðsögur um fugla, ásamt því að vera í heimilishjálp, þannig að hún sankar að sér hinum og þessum hlutastörfum. Ofan á þetta hjálpar hún aðeins til með sauðfjárbúskapinn á Gróustöðum, en pabbi hennar tók við búskapnum eftir að mamma hennar féll frá.
„Nema hvað ég sé um skemmtilega hluti sem voru á hennar könnu, eins og að berjast við Fjárvís,“ segir Gulla og skellihlær.
Kindin Kleó, barnabarn Kommu sem margir þekkja, ásamt hrútnum sínum í vor. Mynd / Úr einkasafni
20 forystukindur í 300 kinda hjörð
Gulla segist vera alin upp í kringum sauðfé á Gróustöðum. Nágranni fjölskyldunnar í Gilsfirði, Halldór í Múla, gaf bróður Gullu forystugimbur kringum árið 1999, sem fékk nafnið Komma. Þegar Halldór hætti svo að búa í Múla nokkrum árum síðar fékk fjölskylda Gullu fleira forystufé frá honum og áður en þau vissu af voru þau komin með 20 forystukindur í 300 kinda hjörð.
„Mamma ber mesta ábyrgð á sauðfjáráhuganum mínum. Við gátum talað endalaust um forystuféð, hún hringdi í mig þegar ég var að heiman og í skóla og sagði mér hvað það var að gera af sér, við ræddum hvernig persónuleika það hefði, hvernig samskiptin við það væru og hvernig við héldum að forystulambgimbrarnar/gemlingarnir yrðu seinna meir. Hún var þrusugóður sauðfjárbóndi því hún hugsaði svo mikið um féð sjálft, það gekk alltaf fyrir öllu,“ segir Gulla.
BA-ritgerð um forystufé
Þegar Gulla hóf nám í þjóðfræði gerði hún sér strax grein fyrir því að hún gæti fléttað saman þennan áhuga sinn á sveitinni, sauðfé og forystufé við námið.
„Það þróaðist út í heila BA-ritgerð sem ég gerði með hjálp Forystufjársetursins, Ólafs R. Dýrmundssonar, foreldra minna og ýmissa fleiri. Í ritgerðinni fór ég bæði í gegnum ritaða sögu forystufjár, en elsta heimildin um það er síðan um aldamótin 1200 í „Íslensk hómilíubók“ og svo tók ég nokkur viðtöl, fjallaði um þau og greindi út frá þjóðfræðilegu sjónarhorni. Ein af niðurstöðunum var einfaldlega sú að fólk með forystufé elskar að tala við forystufé og um forystufé,“ segir Gulla. Hún hvetur áhugasama að fara inn á Skemmuna, skemman.is, leita eftir „forystufé“ og lesa ritgerðina sér til ánægju og fróðleiks.
Gulla segir að leiðbeinandinn sinn, Gísli Sigurðsson, hafa reglulega imprað á því við sig eftir útskrift hvort hún ætli ekki að taka þessa ritgerð sína lengra, halda áfram að vinna með þetta efni og safna sögum um þetta æðislega fé.
„Já, ég er svona aðeins farin að byrja á því núna, en fyrsti liður í því var að stofna hópinn „Forystufé á Facebook“. Á tveimur sólarhringum bættust 400 manns í hópinn og það er enn að tínast til, sem eru miklu betri viðbrögð en ég þorði að vonast eftir. Það er greinilega mikill áhugi fyrir hendi og fólki finnst gaman að geta deilt myndum af þessu fallega fé og sagt frá því, enda hefur það yfirleitt stóran persónuleika.
Í framhaldi af þessu er farin að aukast þráin hjá mér að safna saman í nýja bók, nokkurs konar sjálfstætt framhald af því sem Ásgeir frá Gottorp gerði með bók sinni Forystufé á sínum tíma, sem kom út um miðja 20. öld. Ég vil fara almennilega ferð um landið, taka viðtöl við fólk og fé og safna saman sögunum sem við eigum í dag, svo þær glatist ekki,“ segir Gulla og bætir við að verkefnið sé samt allt á algjöru byrjunarstigi og að hún sé ekki búin að finna út úr praktískari atriðum eins og hvernig það verk yrði fjármagnað.
Gulla ásamt foreldrum sínum á Gróustöðum í Gilsfirði. Móðir hennar lést haustið 2017 en hún hét Signý Magnfríður Jónsdóttir, fædd 1962, og var 55 ára þegar hún lést. Pabbi hennar er Bergsveinn Grétar Reynisson, fæddur 1964 og varð 55 fyrr á árinu. Bróðir Gullu heitir Jón Ingibe, fæddur 1988 og er því 31 árs og sjálf er Gulla fædd 1991 og er því 28 ára gömul. Mynd / Úr einkasafni
Allt öðruvísi sögur í dag
Verði niðurstaðan sú að Gulla safni saman efni um forystufé í bók segir hún að sögurnar í dag séu allt aðrar en þær sem var verið að safna kringum 1950, hafa öðruvísi þemu og aðrar áherslur.
„Já, lýsingarnar eru ekki lengur eins og á fornköppunum og gáfa þeirra til að segja fyrir um veður nýtist ekki jafn mikið í dag. Núna tölum við um þessar kindur sem frekjur eða krútt og tölum meira um ærnar heldur en sauðina eða hrútana. Það er samt sem áður alltaf þessi sami grunnur, fólk sem elur forystufé dáist að því, leiðtogahæfni þess, hæfileikum og vill fá að deila þeim sögum með öðrum,“ segir Gulla frá Gróustöðum.
Gulla með hrútnum Brúski og tíkinni Æsu.
