Nætursmalar
Hjónin Jóhann Pjetur Jónsson og Harpa Jóhanna Reynisdóttir á Hæl í Flókadal hafa smalað umferðarþyngstu þjóðvegi Vesturlands frá árinu 2008.
Fyrir hverja helgi á sumrin reka þau fé af vegunum til að fækka slysum, en vegna umferðarþunga sinna þau þessu starfi á næturnar.
Yfir björtustu mánuðina geta Jóhann og Harpa smalað í kringum miðnætti. Þegar dagarnir styttast þurfa þau alltaf að seinka brottför og þegar Bændablaðið slóst með í för fyrir skemmstu, fóru þau af stað í birtingu klukkan fimm að morgni. Hjónin fara alltaf á fimmtudögum og föstudögum, til þess að færra sauðfé sé á þjóðvegunum þegar mesta umferðin er um helgarnar, og aka samtals 330 kílómetra.
Jóhann segir að þetta sé minnst tveggja manna verk, þar sem annar aðilinn þurfi að aka bílnum, á meðan hinn sér um að reka. Jóhann sinnir oftast nær akstrinum en hann segir Hörpu vera lunknari með hundinn, níu ára Border Collie sem heitir Kolur.
Fylgjast með sauðfé og bílum
Ferlið er yfirleitt þannig að þau aka eftir veginum og fylgjast með hvort þau sjái kindur á vegstæðinu, eða utan girðinga í návígi við þjóðveginn. Þau byrja gjarnan á að stugga við fénu með því að aka á eftir þeim flautandi. Þegar Jóhann er búinn að athuga hvort enginn bíll sé í návígi fer Harpa út. Kindurnar vita margar hvað er í vændum og hlaupa í burtu um leið og Kolur stekkur úr bílnum. Harpa skráir niður hvar þau stoppa og fjölda kinda á hverjum stað og eru gögnin notuð í tölfræði hjá Vegagerðinni.
Kindurnar rata oft aftur í göt á girðingunum, en víða eru hlið sem hægt er að hleypa þeim í gegn. Í Norðurárdal er stórt svæði þar sem þjóðvegurinn er ekki girtur, en þá hlaupa kindurnar yfir á. Þetta starf er á vissan hátt eilífðarverkefni þar sem margar kindur fari fyrr en seinna aftur á veginn. Harpa nefnir þó að kindurnar geti dólað sér í nokkra daga í öruggri fjarlægð frá veginum, eftir að þær hafa verið reknar.
Þar sem hjónin hafa sinnt þessu starfi í fimmtán ár þekkja þau leiðina afar vel. Þau vita því hvar öll hlið sem má reka í gegnum eru staðsett og hvert sé best að stugga fénu hverju sinni. Þau segja að þetta séu oft sömu kindurnar sem þau eru byrjuð að þekkja. Þau nefna dæmi um botnótta á með tveimur botnóttum lömbum, sem þau sáu alltaf á sama stað við þjóðveginn eitt sumarið. Í lok sumars hefur líklega einhver keyrt á ána, því þau hættu að sjá hana en lömbin héldu sig áfram á sama stað.
Frá Hvalfjarðargöngum að Holtavörðuheiði
Á fyrri smaladeginum, sem er fimmtudagur, hefjast hjónin handa við Borgarfjarðarbraut við Flókadal. Þar aka þau Borgarfjarðarbraut að Baulu. Þaðan aka þau Hringveginn í átt að Borgarnesi. Þá fara þau Snæfellsnesveg, alla leið að Hítará á Mýrum. Þar snúa þau við og smala veginn undir Hafnarfjalli og í kringum Akrafjallið. Eftir það aka þau Borgarfjarðarbrautina heim í Flókadal og smala því fé sem þau sjá á leiðinni.
Á seinni smaladeginum, sem er föstudagur, byrja þau við Baulu og smala féð við Hringveginn í Norðurárdal. Þau snúa svo við rétt ofan við Sveinatungu, við rætur Holtavörðuheiðarinnar. Á þessum vegarkafla er mestur ágangur fjár, en það leiti þangað úr Þverárhlíð.
Jóhann segir mikla breytingu hafa verið á ágangi fjár á þeim tíma sem Vegagerðin hefur látið smala áðurnefnda vegi. Forverar hans, sem sinntu starfinu frá því það var sett á laggirnar í kringum aldamótin, sögðust hafa þurft að fjarlægja upp undir 300 kindur af þjóðveginum í hverri viku. Mesti fjöldi kinda sem hjónin hafa þurft að reka í sumar voru 70 í einni viku. Algengast er að þau verði vör við 30 til 50 kindur. Jóhann og Harpa telja þetta skýrast af bættum girðingum og fækkun fjár.
Jóhann segir vandamálið oft vera að Vegagerðin heldur við sumum girðingum á meðan bændum hefur verið falið að sinna öðrum. Sumir bændur séu trassar, en oft þegar þéttbýlisbúar kaupi jarðir og stundi ekki búskap sé engu viðhaldi sinnt.
