Afkvæmaverðlaun stóðhesta

Mikil skráning var á kynbótasýningar vorsins og sýningar víðs vegar fylltust fljótt.

Tólf vorsýningar voru haldnar, þar af fjórar sýningar á Gaddstaðaflötum, þrjár á Hólum í Hjaltadal, tvær í Spretti og á Sörlastöðum og svo ein á Selfossi. Alls staðar var nýting plássa góð og voru 996 dómar gefnir þarf af 121 sköpulagsdómar og 875 fullnaðardómar á 761 einstaklingi.

Fjöldi stóðhesta sem náði lágmörkum í vor til afkvæmaverðlauna voru þrettán talsins, fimm heiðurs­ verðlaunastóðhestar og átta fyrstu verðlauna stóðhestar. Allir heiðursverðlaunahestarnir munu mæta með afkvæmum sínum á Landsmót en sex fyrstu verðlauna hestar munu verða sýndir til fyrstu verðlauna fyrir afkvæmi á Landsmóti.

Ákveðinn fjöldi efstu hrossa vann sér þátttökurétt á Landsmóti í hverjum flokki og alls urðu hrossin 177 sem náðu þessum áfanga. Nokkuð hár fjöldi feðra stendur að baki þessum hrossum en 73 stóðhestar eiga afkvæmi á mótinu. Sá hestur sem á flest afkvæmi á mótinu er Skýr frá Skálakoti en hann á 15 afkvæmi. Þar á eftir kemur Spuni frá Vesturkoti, Ölnir frá Akranesi, og Konsert frá Hofi með átta afkvæmi. Hrannar frá Flugumýri með sjö afkvæmi, Skaginn frá Skipaskaga með sex afkvæmi og svo með fimm afkvæmi á mótinu feðra hver um sig Trymbill frá Stóra-­Ási, Hringur frá Gunnarsstöðum og Draupnir frá Stuðlum.

Inntökuskilyrði á Landsmót voru með sama hætti og miðað var við árið 2020 þar sem um 75% hrossa eru valin inn á grundvelli aðaleinkunnar og 25% eru valin inn á grundvelli aðaleinkunnar án skeiðs. Fjöldi hrossa í hverjum flokki er fyrirfram ákveðinn og standi hross jöfn að stigum á öðrum aukastaf koma þau inn í sama sæti og getur því hlutfallsleg skipting milli aðaleinskunnar og aðaleinkunnar án skeiðs aðeins breyst sökum þess. Enn fremur er valið óháð því hross hafi hlotið 5.0 eða hærra fyrir skeið. Raunin nú, er líkt og á fyrri landsmótum, að hlutfallslega fleiri hross koma inn á grundvelli aðaleinkunnar án skeiðs, sér í lagi í yngri flokkunum en síst í eldri flokkum. Nokkuð eðlileg og raunhæf skýring er líklegast sú að byrjað er seinna að hreyfa við skeiði en hross eru sýnd í yngstu aldursflokkum. Mögulega þyrfti að endurskoða hlutfallið fyrir næsta landsmót.

Fjöldi knapa sem sýna kynbóta­hross á Landsmóti eru 44 þar sem hver knapi sýnir að meðaltali 4 hross, en spönnin nær frá sýningu á einu hrossi upp í 29 hross. Þetta eru aðeins færri knapar en á síðasta landsmóti en engu að síður nokkuð mikill fjöldi knapa sem kemur að sýningu kynbótahrossa.

Heiðursverðlaun fyrir afkvæmi

Heiðursverðlaunahestarnir á Landsmótinu í sumar eru þeir Sjóður frá Kirkjubæ með 124 stig og 53 dæmd afkvæmi. Næstur honum kemur Jarl frá Árbæjarhjáleigu II einnig með 124 stig og 51 sýnt afkvæmi og skilja aðeins aukastafir kynbótamats aðaleinkunnar þessa tvo hesta að í röðun. Þriðji heiðursverðlauna hesturinn er Trymbill frá Stóra­Ási með 123 stig og 50 sýnd afkvæmi, svo Hrannar frá Flugumýri II með 122 stig og 76 sýnd afkvæmi og Eldur frá Torfunesi með 119 stig í kynbótamati aðaleinkunnar og 50 sýnd afkvæmi.

Það er því Sjóður sem er Sleipnisbikarhafinn á Landsmóti 2022 og hlýtur æðstu viðurkenningu íslenskrar hrossaræktar, heiðursverðlaun fyrir afkvæmi. Sjaldan hefur minni munur skilið að hesta í efstu sætum en hestar skulu að lágmarki hljóta 118 stig í kynbótamati aðaleinkunnar eða kynbótamati aðaleinkunnar á skeiðs, þar sem röðun miðast við aðaleinkunn.

Kynbótamat mætingar sem byggir á hlutfalli sýndra hryssna af hryssum komnum á sýningaraldur er hæst hjá Jarli eða 118 stig og mætingarhlutfallið 45%. Aðrir hestar eru nokkuð jafnir, frá 108 til 113 stigum og hlutfallið í kringum 35%. Mætingarhlutfallið bæði tekur mið af þeim hryssum sem tilbúnar eru í braut en einnig utanumhald og ákvörðun um að sýna hross. Það er auðvitað afar mikilvægt að stór hluti afkvæma séu sýnd því þá og því aðeins kemur skýr mynd á framræktunargildi afkvæmahrossa, sé tekið mið af opinberu ræktunarmarkmiði íslenska hestsins.

Allir hestarnir í hópi heiðurs­verðlaunahesta komu fram á Landsmóti árið 2018 í hópi fyrstu verðlauna hesta fyrir afkvæmi. Talsverðar breytingar hafa verið gerðar á síðustu árum á útreikningi kynbótamats bæði með upptöku nýrra eiginleika eins og mætingar til dóms, breytingar á vægistuðlum og uppfærslu forrita svo ekki sé minnst á síðustu breytinguna, niðurfellingu á leiðréttingu fyrir áhrifum lands.

Það er því magnað að sjá hversu sláandi mikil líkindi eru í niðurstöðu kynbótamats aðaleinkunna á þessum hesta milli móta, en á landsmótinu árið 2018 var Eldur með 124 stig, Trymbill með 124 stig, Jarl með 123 stig, Hrannar með 122 stig og Sjóður með 121 stig. Þó svo að slíkur samanburður sé ekki alveg einsleitur og að fullu marktækur, þá má sjá hversu áreiðanlegt kerfið er og magnað tæki til að byggja úrval undaneldishesta á.

Kynbótamat er mat á erfðagildi hrossa og er ekki einkunn sem slík heldur stigaröðun hrossa innan stofnsins og breytingar á stigum er annars vegar háð upplýsingum á einstaklingnum og skylduliði og hins vegar hvernig óskyld hross raðast innan stofnsins. Jafnan er miðað við að úrvalshluti hrossastofnsins sé 118 stig og meira. Að sjálfsögðu er talsverður munur á sýndum afkvæmum fyrstu verðlauna hesta og heiðursverðlaunahesta en ljóst er að fyrstu fimmtán afkvæmin gefa nokkuð skýra mynd af því gildi stóðhesta til framræktunar. Allir hafa heiðursverðlaunahestarnir í ár staðið framarlega sem einstaklingar á fyrri landsmótum og eru þeir afar jafnir að aldri Sjóður, Jarl og Eldur fæddir 2007 og eru því fimmtán vetra en Trymbill sautján vetra og Hrannar sextán vetra.

Fyrstu verðlaun fyrir afkvæmi

Alls áttu átta stóðhestar rétt til að mæta á Landsmót og veita viðtöku viðurkenningu fyrir fyrstu verðlaun fyrir afkvæmi. Viðmiðið er sem áður 118 stig í kynbótamati aðaleinkunnar með eða án skeiðs og fimmtán sýnd afkvæmi.

Efstur stendur Álfaklettur frá Syðri­Gegnishólum með 128 stig og 15 sýnd afkvæmi. Fast á hæla hans er Forkur frá Breiðabólstað með 127 stig og 15 sýnd afkvæmi, þá Knár frá Ytra­Vallholti með 122 stig og 15 sýnd afkvæmi. Hringur frá Gunnarsstöðum I kemur í fjórða sæti með 119 stig og 30 sýnd afkvæmi og svo Organisti frá Horni með 119 stig og 15 sýnd afkvæmi, en hann raðast neðar vegna aukastafa. Í sjötta sæti er Lord frá Vatnsleysu með 117 stig í kynbótamati aðalseinkunnar og 121 stig í kynbótamati aðaleinkunnar án skeiðs og 22 sýnd afkvæmi. Auk þessara hesta áttu rétt á að mæta Kolskeggur frá Kjarnholtum I með 118 stig og 22 dæmd afkvæmi og Hreyfill frá Vorsabæ II með 115 stig í kynbótamati aðaleinkunnar og 126 stig án skeiðs og 26 sýnd afkvæmi.

Álfaklettur stóð efstur hrossa í einstaklingssýningum á Landsýningu kynbótahrossa árið 2020. Að honum standa sterkar ættir og skyld hross allt í kring verið afar árangurrík bæði á kynbótabrautinni og í keppni. Álfaklettur er yngstur fyrstu verðlauna afkvæmahesta á landsmótinu eða níu vetra. Hann er með 122 stig í kynbótamati sköpulags, 123 stig fyrir hæfileika og 118 stig fyrir hæfileika án skeiðs. Þá er hefur hann skilað um 83% tækra hryssna í einstaklingsdóm og er með 121 stig fyrir mætingu.

Vert er að minnast í þessu samhengi á Fork frá Breiðabólsstað en hann hefur skilað 92% fæddra hryssna sem komnar eru á sýningaraldur í dóm og er með 129 stig í kynbótamati mætingar. Hann og Álfaklettur eru afar jafnir að stigum í kynbótamatinu og verður áhugavert að sjá hvernig frekari framræktun þeirra verður.

Hæstur afkvæmahesta miðað við aðaleinkunn kynbótamats án skeiðs með 127 stig er Hringur frá Gunnarsstöðum I og er hann að skila frábærum og framháum klárhrossum. Fyrir kynbótamat skeiðs stendur efstur Knár frá Ytra- Vallholti með 131 stig en annars eru flestir hestanna í flokki fyrstu verðlauna afkvæmastóðhesta að skila skeiðhæfileikum.

Öryggi kynbótamats er yfirleitt komið í 90-94% þegar hesturinn á fimmtán dæmd afkvæmi og því ljóst að þessi hópur afkvæma gefur nokkuð góða mynd af kynbótagildi stóðhestsins. Talsverð breyting verður oft á matinu frá því að hestar koma fram sem einstaklingar og þar til þeir ná lágmörkum til fyrstu afkvæmaverðlauna. Fjölgun á afkvæmum hests til þessara verðlauna hefði það með sér í för að það þyrfti að bíða lengur eftir því að sjá afkvæmahópa þeirra en mikið verðmæti er að fá mat á gildi hesta til framræktunar snemma, bæði til þess að sjá hversu vel þeir gefa og á hvers konar hryssur þeir passa best.
Fljótlega mun verða reiknað út kynbótamat á keppniseiginleikum sem verður mikilvæg og þörf viðbót. Þegar rýnt er í gögnin sýnir það sig að árangur á keppnis- og kynbótavellinum er nátengd.

Flestir hestanna sem taka við afkvæmaverðlaunum í ár hafa verið að standa sig gríðarlega vel í keppni sjálfir á undanförnum árum, auk þess að skila afkvæmum sínum þangað. Þetta er afar ánægjuleg staða enda viljum við að okkar bestu kynbótahestar standi sig vel á mörgum sviðum og gefi margvíslegar verðmætar hestgerðir sem nýtast í fjölmörg hlutverk, hvort sem það er til almennra útreiða eða í hinar ýmsu keppnisgreinar.

Listar yfir afkvæmi sem koma til með að fylgja feðrum sínum á Landsmóti liggja fyrir og ljóst er að fríður flokkur afkvæma mun fylgja heiðursverðlaunahestunum þegar þeir mæta til sýningar á laugardeginum 9. júlí og svo fyrstu verðlaunahestarnir á föstudeginum 8. júlí. Það stefnir í mikla veislu á Landsmóti á Gaddstaðaflötum þar sem glæsileg kynbótahross munu koma fram í öllum flokkum.

Afkvæmahestar á Landsmóti

Lágmörk vegna afkvæmasýninga á stóðhestum miðast við kynbótamat aðaleinkunnar og kynbótamat aðaleinkunnar án skeiðs eins og það reiknast að afloknum kynbótasýningum vorið 2022 og fjölda dæmdra afkvæma.

Öll dæmd afkvæmi hestanna liggja til grundvallar kynbótamatinu. Öll afkvæmi sem fylgja hestunum skulu vera dæmd í kynbótadómi. Heiðursverðlaunahestum skulu fylgja 10 afkvæmi í sýningu en 1. verðlauna hestum 6 afkvæmi.

Til að hljóta fyrstu verðlaun fyrir afkvæmi þarf hesturinn að eiga a.m.k. 15 dæmd afkvæmi og hafa að lágmarki 118 stig í kynbótamati aðaleinkunnar eða aðaleinkunnar án skeiðs en til að hljóta heiðursverðlaun fyrir afkvæmi þarf að eiga a.m.k. 50 dæmd afkvæmi og hafa að lágmarki 118 stig. Röðun hesta miðast við kynbótamat aðaleinkunnar.