Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Ráphænur í eins konar kojubúi með opnum varpkössum á mörgum hæðum.  Hænurnar hafi mikið hreyfifrelsi en eru samt verndaðar í lokuðum húsum. Þéttbýlið má þó ekki vera of mikið samkvæmt reglugerðum.
Ráphænur í eins konar kojubúi með opnum varpkössum á mörgum hæðum. Hænurnar hafi mikið hreyfifrelsi en eru samt verndaðar í lokuðum húsum. Þéttbýlið má þó ekki vera of mikið samkvæmt reglugerðum.
Fréttir 29. júní 2018

Framleiðsla „ráphænsnaeggja“ í Bretlandi í hættu vegna offramleiðslu

Höfundur: Hörður Kristjánsson

Framleiðsla á eggjum frá frjálsum hænum, eða „ráphænsnum“, í Bretlandi (free range – frjálsar  ráfandi hænur sem ekki eru í lokuðum varpkössum), er nú talin í hættu vegna offramleiðslu og verðfalls á eggjum.

Í heild voru framleiddar 3,9 milljónir askja af slíkum „ráphænsnaeggjum“ á fyrsta ársfjórðungi 2018. Var framleiðslan 3,5 milljónir askja á sama tíma 2017, um 3,2 milljónir 2016 og 2,9 milljónir askja á fyrsta ársfjórðungi 2015.

Á sama tíma hefur smásöluverð á 12 eggja öskjum fallið úr 98,8 pens á fyrsta ársfjórðungi 2015, í 82,7 pens á sama tíma 2018 að því er fram kemur í Farmers Weekly.

Eldi hænsna í algjöru frelsi getur skapað erfiðleika við varnir gegn hættulegum sjúkdómum.

Frjálsar hænur eða ráphænsni?

Ekki hefur verið til neitt eitt orð á íslensku sem fangar hugtakið „free range“ hænsnabú. Notað hefur verið orðið frjálsar hænur, sem er ekki alls kostar rétt, þar sem þær eru yfirleitt í lokuðum húsum vegna smithættu. Blaðamaður leyfir sér hér að nota nýyrðið „ráphænur“ til að fanga hugtakið í von um að það móðgi ekki fiðurféð. Enda geta hænurnar rápað óheftar um húsin. Síðan má þá jafnvel tala um ráphænsnabú, ráphænsnaegg og kojubú til að lýsa því sem um er rætt í frétt Farmers Weekly.

Íslenskt ráphænsnabú í Eyjafirði

Grænegg á Sveinbjarnargerði á Svalbarðsströnd í Eyjafirði er ágætt íslenskt dæmi um ráphænsnabú af þessum toga. Þar er nýbúið að taka í notkun nýtt og glæsilegt hátæknivætt hænsnabú með varpaðstöðu á einni hæð. Þar er allt meira og minna sjálfvirkt svo mannshöndin þarf lítið að koma þar nærri. Þar eru engin lokuð varpbúr, en húsin sjálf eru samt lokuð og smithætta í lágmarki.

Smithætta fylgir fullu frelsi

Hugtakið „frjálsar hænur“ má trúlega helst nota yfir búskap þar sem hænurnar geta farið um algjörlega frjálsar út úr húsum og í útigöngu út í náttúruna. Slíkur búskapur þekkist vissulega víða um lönd. Hann hefur þó þann stóra galla að erfitt getur verið og nær ómögulegt að fyrirbyggja sjúkdóma sem fuglarnir geta m.a. fengið úr jarðvegi eins og salmonellu og camphylobakter. Slíkir sjúkdómar geta smitast í menn við neyslu á smituðum eggjum og alifuglakjöti. Fuglaflensa er svo annar vandi sem þar er við að glíma.

Hafa íslenskir alifuglabændur einmitt náð mjög góðum árangri í að verjast slíkum sjúkdómum með eldi í lokuðum húsum og hefur það vakið athygli m.a. í Bretlandi.

Offramleiðsla og verðfall

Í blaðinu er vitnað í Robert Gooch, framkvæmdastjóra samtaka breskra ráphænsnaeggjaframleiðenda (British Free Range Egg Producers Association - BFREPA), sem segir að eggjabúin hafi verið að stækka á síðustu þrem árum. Auk þess sem nýir framleiðendur hafi verið að koma inn á markaðinn. Þetta þýði að nú væri komið að þeim punkti að hætta yrði á offramleiðslu og verðfalli síðar á þessu ári.

„Á síðustu þrem árum hefur „ráphænsnaiðnaðurinn“ verið að vaxa um 10% á ári, en heildar eggjaneyslan hefur einungis aukist um 3%,“ sagði Dooch.

Ráphænsnabú á einni hæð eða kojubú

Hann segir að eigendur smásöluverslana hafi lýst því yfir í fyrra að þeir myndu hætta sölu búrhænsnaeggja árið 2025. Í viðræðum BFREPA við smásala hafi komið fram að þeir hygðust skipta úr búrhænsnaeggjum yfir í egg sem framleidd væru að mestu í hlöðu- eða kojubúum (barn systems). Það væri ódýrari framleiðsla en við eldi á einni hæð, en hjálpaði kaupmönnum samt að skaffa gæðaegg.

Munurinn á hlöðu- eða kojubúum og ráphænsnabúum eða „free range“ á einni hæð er einkum sá að í kojubúunum er varpkössum hlaðið upp í margar hæðir, eins konar kojur, en eru samt ekki lokaðir þannig að hænur geta ráfað um húsið. Þetta fyrirkomulag gefur betri nýtingu á hvern fermetra en hægt er að ná í búum með varpkössum á einni hæð. Þessar kojustæður eru aftur á móti dýrar og hugsanlega er erfiðara að koma við sjálfvirkni í slíkum búum þegar kemur að þrifum.

Ráphænsnabú á einni hæð ódýrust í uppsetningu

Robert Gooch segir að framleið­endur hafi einkum laðast að ráphænsnabúunum á einni hæð vegna þess að þau væru mun ódýrari í uppsetningu en aðrar gerðir varphænsnabúa. Það væri þó mikilvægt að bændur tækju sjálfstæðar ákvarðanir og fengju ráðgjöf þegar kæmi að fjármögnun. 

Tap á eggjaframleiðslunni

Samkvæmt nýjustu tölum BFREPA er framlegð í kjúklingabúum eitt pund á hvern fugl (um 141 króna) fyrir utan fjármagnskostnað og afskriftir. Leiga og afskriftir gera það hins vegar að verkum að það er tap á framleiðslunni sem nemur 3,04 pundum, eða um 429 krónum á hvern fugl.

Þrátt fyrir þetta er ráphænsna­eggjaframleiðslan enn að aukast og segir Gooch engan vafa leika á að neytendum líki þessi framleiðslumáti betur en búrhænsnaeldisegg.

„Spurningin  er hvernig við getum tryggt að ekki verði offramleiðsla og að vöxtur í greininni verði í takt við eftirspurn hverju sinni,“ segir Robert Gooch.

Skylt efni: hænur | ráphænur

Hlaðvarp um landbúnað í aðdraganda kosninga
Fréttir 22. nóvember 2024

Hlaðvarp um landbúnað í aðdraganda kosninga

Áherslur framboða í málefnum tengdum landbúnaði er umræðuefni hlaðvarpsins „Á hl...

Lán að ekki fór verr
Fréttir 22. nóvember 2024

Lán að ekki fór verr

Um sex þúsund varphænur drápust í eldsvoðanum sem varð í eggjabúi hjá Nesbúeggju...

Aldrei fleiri umsóknir um nýliðunarstuðning
Fréttir 22. nóvember 2024

Aldrei fleiri umsóknir um nýliðunarstuðning

Matvælaráðuneytið hefur úthlutað nýliðunarstuðningi í landbúnaði fyrir árið 2024...

Ákvörðun felld úr gildi
Fréttir 21. nóvember 2024

Ákvörðun felld úr gildi

Héraðsdómur Reykjavíkur komst að þeirri niðurstöðu að nýlega samþykktar undaþágu...

Skráð heildartjón rúmur milljarður
Fréttir 21. nóvember 2024

Skráð heildartjón rúmur milljarður

Skráð heildartjón vegna kuldakasts og annars óvenjulegs veðurfars á árinu er rúm...

Fyrirhugaðar breytingar voru á sláturfyrirkomulagi og kjötvinnslu
Fréttir 21. nóvember 2024

Fyrirhugaðar breytingar voru á sláturfyrirkomulagi og kjötvinnslu

Áður en Héraðsdómur Reykjavíkur kvað upp dóm boðaði Kaupfélag Skagfirðinga (KS) ...

Undanþágan dæmd ólögmæt
Fréttir 21. nóvember 2024

Undanþágan dæmd ólögmæt

Óvissa er uppi um framhald samruna og hugmynda Kaupfélags Skagfirðinga (KS) um h...

Pólar hestar fyrirtæki ársins
Fréttir 19. nóvember 2024

Pólar hestar fyrirtæki ársins

Markaðsstofa Norðurlands hefur valið hestaleiguna Pólar hestar sem fyrirtæki árs...