Veiddu 130 þúsund tonn á Íslandsmiðum á síðasta ári

Fjöldi erlendra skipa hefur heimild til veiða í íslenskri lögsögu ár hvert. Misjafnt er hvað þau bera mikið úr býtum en á nýliðnu ári var afli þeirra tæp 130 þúsund tonn. Alls voru 89 erlend skip að veiðum hér í lengri eða skemmri tíma. Færeysk skip veiddu mest.

Þau erlendu skip sem sóttu Íslandsmið á síðasta ári eru frá Noregi, Færeyjum og Grænlandi. Aflinn er aðallega uppsjávarfiskur; loðna, norsk-íslensk síld og kolmunni. Af þessum þremur tegundum veiddust alls 122 þúsund tonn. Um 6 þúsund tonn veiddust af botnfiski.

Heimildir af tvennum toga

Aflaheimildir erlendra skipa hér við land eru af tvennum toga. Í fyrsta lagi mega þau veiða af eigin kvóta í deilistofnum, þ.e. kvóta sem skipin fá frá heimalandinu, aðallega loðnu og norsk-íslenskri síld en einnig kolmunna. Í öðru lagi veiða þau af kvóta sem íslensk stjórnvöld láta þeim í té í tengslum við fiskveiðisamninga viðkomandi ríkja og Íslands.

Megnið af því sem erlendar þjóðir veiða hér er af eigin kvóta þeirra í uppsjávartegundum. Alls veiddu þær rúm 116,5 þúsund tonn af eigin kvóta á síðasta ári en um 12,5 tonn af kvóta frá Íslandi, þar af var helmingur loðna sem Færeyingar veiddu. Sjá meðfylgjandi töflu.

Færeyingar veiddu mest

Erlend skip veiddu hér nánar tiltekið 129.022 tonn, miðað við tölur sem unnar eru upp úr gögnum á vef Fiskistofu. Til samanburðar má geta þess að heildarafli íslenskra skipa var tæpar 1,2 milljónir tonna á árinu 2021, samkvæmt bráðabirgðatölum Fiskistofu.

Færeyingar veiddu hér mest, eða um 75 þúsund tonn, þar af var uppsjávarfiskur tæp 70 þúsund tonn. Norðmenn komu þar á eftir með um 44 þúsund tonn, nær allt uppsjávarfiskur. Grænland rekur svo lestina með rúm 10 þúsund tonn.

60 þúsund tonn af loðnu

Loðna er sú tegund sem erlend skip veiddu mest af, eða samtals tæp 60 þúsund tonn. Þar voru Norðmenn einna drýgstir og veiddu rúm 43 þúsund tonn.

Norsk-íslensk síld kemur fast á eftir með rúm 57 þúsund tonn. Þar voru Færeyingar á ferðinni. Síðustu árin hefur færst í vöxt að færeysk skip veiði töluvert af síldarkvóta sínum í íslenskri landhelgi. Árið 2020 veiddu þau til dæmis um 77 þúsund tonn.

Af botnfiski veiddist mest af þorski, eða 2.325 tonn. Tæp 1.700 tonn af ýsu voru veidd, rúm þúsund tonn af löngu og um 730 tonn af keilu. Færeyingar eru atkvæðamestir í botnfiskinum eins og nánar verður vikið að.
Hér á eftir verður farið yfir veiði­heimildir Norðmanna, Færeyinga og Grænlendinga hér við land, byggt á upplýsingum sem aflað var hjá Kristjáni Frey Helgasyni, sérfræð­ingi í ráðuneyti sjávarútvegs.

Þrenns konar heimildir Norð­manna til loðnuveiða

Norðmenn eru 5% hluthafar í íslenska loðnustofninum og þeir hafa réttindi til að veiða þessa loðnu í íslenskri lögsögu.

Með Smugusamningnum frá 1999 fá Norðmenn auk þess loðnu frá Íslandi og mega veiða hana í lögsögunni. Magn loðnu er háð því hve mikið Íslendingar fá að veiða af þorski í norsku lögsögunni.

Loks má nefna varðandi loðnu að samkvæmt ákvæðum í tvíhliða bókun Íslands og Noregs í gildandi loðnusamningi þá veitir Ísland aðgang til veiða á þeirri loðnu sem Norðmenn fá frá ESB, þ.e. loðna sem ESB hefur áður keypt af Grænlandi.

Varðandi botnfisk fá Norðmenn með Smugusamningi frá 1999 að veiða allt að 500 tonn af keilu, löngu og blálöngu og veiða hana á línu og er þetta hluti af gagngjaldinu vegna samningsins.

Færeyjar fá botnfisk og loðnu frá Íslandi

Færeyingar hafa heimild til að veiða botnfisk hér og loðnu sem Íslendingar láta þeim í té.

Þeir hafa einnig fullan aðgang að Íslandsmiðum til veiða á norsk-íslenskri síld og kolmunna af eigin kvóta. Færeysk skip fá hjá Íslendingum allt að 5.600 lestir af botnfiski sem veiddur er á línu og handfæri. Þorskur skal ekki vera meira en 2.400 lestir og keiluafli ekki meiri en 400 lestir.

Heimildir færeyskra nótaskipa í loðnu, sem Íslendingar láta þeim í té, reiknast þannig að þau fá allt að 30 þúsund tonnum af hlut Íslands í heildarloðnukvótanum enda verði leyfilegur heildarafli að minnsta kosti 500 þúsund tonn. Verði leyfilegur heildarafli minni en 500 þúsund tonn nemur hlutdeild færeyskra skipa 5% af heildinni.

Heimildir Grænlands

Grænlendingar eru 15% hluthafar í loðnustofninum og hafa rétt til að veiða alla þá loðnu, sem úthlutað er til grænlenskra skipa, við Ísland, að því er fram kemur í upplýsingum frá Kristjáni Frey Helgasyni.

89 erlend skip

Alls stunduðu 89 skip frá Noregi, Grænlandi og Færeyjum veiðar í íslenskri landhelgi á síðasta ári, þar af 77 á uppsjávarveiðum, samkvæmt upplýsingum frá Fiskistofu. Þetta er nokkur fjöldi skipa þegar haft er í huga að íslenski uppsjávarflotinn telur rétt rúm 20 skip eða þar um bil.

Frá Noregi voru 58 skip, þar af tvö línuskip á botnfiskveiðum. Frá Færeyjum voru 29 skip, þar af 9 línuskip og eitt á handfærum. Tvö grænlensk uppsjávarskip voru hér á loðnuvertíðinni á síðasta ári og lönduðu afla.
Veiðum erlendu loðnuskipanna eru settar nokkrar skorður, sérstaklega norsku skipunum. Ekki mega vera fleiri en 30 norsk skip á sama tíma í lögsögunni, veiðar eru bundnar við nót og takmarkað svæði. Þá máttu þau aðeins veiða frá 15. janúar til 22. febrúar. Rýmri reglur gilda um veiðar grænlenskra og færeyskra skipa, sérstaklega þeirra grænlensku.

Hluta landað á Íslandi

Hluta af afla erlendu skipanna var landað í íslenskum höfnum til vinnslu. Þau lönduðu um 18 þúsund tonnum af loðnu hér á landi á síðasta ári.

Norðmenn lönduðu hér tæpum 12.500 tonnum, aðallega til manneldisvinnslu.

Grænlensk skip lönduðu hér tæpum 5.700 tonnum til vinnslu. Hluti af afla grænlensku skipanna var sjófrystur en einnig lönduðu þau um 2.500 tonnum í Færeyjum. Þess má geta að eignatengsl eru á milli útgerða grænlensku skipanna og íslenskra aðila.

Færeysku skipin lönduðu öllum sínum loðnuafla í Færeyjum.

Hvað fáum við í staðinn?

Íslendingar fá ýmislegt í staðinn fyrir þær veiðiheimildir sem þeir veita Færeyingum og Norðmönnum, samkvæmt gagnkvæmum fiskveiði­s­amningum.

Fyrir það fyrsta fá Íslend­ingar aðgang að færeysku fisk­veiðilögsögunni til að veiða af íslenska kvótanum í kolmunna. Þetta ákvæði er mikilvægt því megnið af kolmunnaafla íslenskra skipa er veitt utan íslensku lögsögunnar.

Einnig geta íslensk skip veitt norsk-íslenska síld af eigin kvóta í færeyskri lögsögu. Þá má nefna að við megum veiða 1.300 tonn af makríl á ári við Færeyjar.

Smugusamningurinn við Norðmenn gaf okkur heimild til að veiða 3.200 tonn af þorski miðað við slægðan afla, auk hóflegs meðafla, í norsku lögsögunni í Barentshafi á árinu 2021. Í ár megum við veiða tæp 5.200 tonn. Heimildir okkar taka mið af ástandi þorsks í Barentshafi. Þess má geta að á árinu 2014 máttum við veiða þar 7.300 tonn af þorski.

Hvernig verður árið 2022?

Útlit er fyrir að afli erlendra skipa í íslenskri lögsögu á árinu 2022 verði enn þá meiri en á síðasta ári þar sem heildarloðnukvótinn er stærri en hann hefur verið í mjög langan tíma. Alls hafa erlend skip heimild til að veiða um 240 þúsund tonn af loðnu hér að öðru óbreyttu. Það fer svo að sjálfsögðu eftir því hvernig vertíðinni vindur fram hver lokaniðurstaðan verður.

Færeyingar mega veiða hér 30 þúsund tonn af loðnu eins og getið er hér að framan.

Norðmenn hafa heimild til að veiða hér rúm 145 þúsund tonn af loðnu, samkvæmt upplýsingum sem Bændablaðið fékk frá Norges Sildesalgslag, sölusamtökum uppsjávarfisks í Noregi. Norsku fiskveiðiheimildirnar skiptast þannig að rúm 45 þúsund tonn eru af eigin hlutdeild, tæp 31 þúsund tonn koma frá Íslandi og um 69.500 tonn eru fengin frá ESB (upprunalega frá Grænlandi).

Heildarkvóti Grænlands er um 135 þúsund tonn, helming hans seldu þeir til ESB samkvæmt venju, eins og áður er getið, en hinn helminginn fá grænlensk skip að veiða hér við land.

Ef Færeyingar halda upp­teknum hætti að veiða norsk-íslenska síld í íslenskri lögsögu í miklum mæli þá gæti afli erlendra skipa stefnt hátt í um 300 þúsund tonn á árinu 2022.