Kjarasamningar starfsfólks í landbúnaði

Núgildandi kjarasamningur milli Starfsgreinasambands Íslands og Bændasamtaka Íslands gildir frá 1. febrúar 2014 til 28. febrúar 2015. Þótt samningurinn sé runninn út eiga aðilar ekki í neinum vinnudeilum og kaup og kjör skulu vera samkvæmt honum þar til nýr samningur verður gerður.

 

Aðild að kjarasamningi er lögbundin og  ákvæði um hana er að finna í 5. og 6. gr. laga nr. 80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur. Kjarasamningur bindur ekki aðeins félagsmenn þess stéttarfélags sem hann gera, heldur einnig alla þá sem vinna þau störf sem samningur tekur til á félagssvæðinu. Samkvæmt 1. gr. laga um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda nr. 55/1980 skulu laun og önnur starfskjör, sem aðildarsamtök vinnumarkaðarins semja um, vera lágmarkskjör fyrir alla launamenn í viðkomandi starfsgrein á svæði því er samningurinn tekur til. Samningar einstakra launamanna og atvinnurekenda um lakari kjör en hinir almennu kjarasamningar ákveða skulu ógildir. Því skiptir ekki máli hvort launamaður er félagsmaður í stéttarfélagi eða ekki, né hvort atvinnurekandi er aðili að samtökum atvinnurekenda eða ekki. Kjarasamningurinn kveður á um lágmarkskjör þessara aðila. Tilgangur þessa ákvæðis er sá að tryggja launafólki ákveðin lágmarkskjör samkvæmt kjarasamningum og koma í veg fyrir að menn séu þvingaðir til að standa utan stéttarfélaga. Engu skiptir heldur varðandi  ráðningarkjör þótt vinnumiðlanir eða starfsmannaleigur hafi haft milligöngu um ráðningu. Greiðsla tryggingagjalds af launum er einnig forsenda þess að starfsmaðurinn hafi rétt til bóta úr Atvinnuleysistryggingasjóði og lífeyris- og slysatryggingum almannatrygginga. 

 

Samningurinn tekur til starfsfólks sem starfar við hvers kyns búfjárrækt, jarðrækt, skógrækt, garðrækt og ylrækt. Einnig eftirfarandi starfsemi, fari hún fram á lögbýlum: Eldi og veiðar vatnafiska, nýting hlunninda, framleiðsla og þjónusta. Hann nær hins vegar ekki til þeirra sem starfa við ferðaþjónustu nema hún sé stunduð í smærri stíl eins og segir í samningnum, enda sé það samþykkt af hálfu viðkomandi stéttarfélags. 

 

Kaup og kjör

 

Laun þau sem samið er um í samningnum eru lágmarkslaun og miðast við að virkur vinnutími í dagvinnu sé 37 klst. og 5 mínútur á viku. Vinnutíma skal hagað þannig að unnið sé frá kl. 07.55 – 17.00 mánudaga til föstudaga eða 07.30 – 16.35 mánudaga til föstudaga. Í sérstökum tilvikum er heimilt að semja um rofinn vinnutíma ef skipulag búrekstursins krefst slíks. Dagvinna skal þó aldrei hefjast fyrr en kl. 07.00 og aldrei standa lengur en til kl. 19.00. Dagvinna getur þó ekki staðið lengur en 7 klst. og 25 mínútur (virkar vinnustundir) á þessu tímabili.

 

Samningsbundin yfirvinna hefst þegar umsaminni dagvinnu er lokið, 7 klst. og 25 mín. virkum vinnustundum á ofangreindu tímabili. Fyrir vinnu á laugardögum, sunnudögum og örðum samningsbundnum frídögum greiðist yfirvinnukaup. Einnig vinnu umfram 173,33 dagvinnustundir á mánuði. Sé unnið á dögum sem skilgreindir eru sem  stórhátíðardagar í aðalkjarasamningi SGS og SA skal greiða  stórhátíðakaup.

 

Í kjarasamningi Bændasamtaka Íslands og fyrrnefndra aðila er að finna nánari ákvæði um launakjör, frítíma o.s.frv. Einnig aðbúnað og hámarks greiðslur fyrir fæði og húsnæði. 

Í sérstökum tilvikum er heimilt að semja um rofinn vinnutíma ef skipulag búreksturs krefst slíks og skal það skilgreint í ráðningarsamningi. Sé það gert skal dagvinna ekki hefjast fyrr en kl. 07.00 og eigi standa lengur en til 19.00. Dagvinna getur eftir sem áður ekki staðið lengur en 7 klst og 25 mín. (virkar vinnustundir) á þessu tímabili.

 

Aðbúnaður og öryggi

 

Vinnuveitandi skal leggja starfsmönnum til vinnufatnað og skófatnað eftir þörfum og eðli vinnunnar. Um öryggisbúnað, aðbúnað og hollustuhætti gilda ákvæði 7. kafla aðalkjarasamnings Starfsgreinasambands Íslands og Samtaka atvinnulífsins.

 

Samkvæmt lögum um vinnustaðaskírteini nr. 42/2010 skal atvinnurekandi sjá til að hann sjálfur og starfsmenn hans fái vinnustaðaskírteini er þeir hefja störf. Samkvæmt reglugerð 1174/2011 gildir þetta ákvæði m.a. um rekstur gististaða, þar með talið tjaldsvæða og svæða fyrir húsbýla og hjólhýsi. Einnig eiga allir starfsmenn í veitingasölu og þjónustu að bera vinnustaðaskírteini við störf sín.

 

Ráðningarsamningar

 

Mikilvægt er að gera skriflega ráðningarsamninga. Þar skal t.d. tilgreina ráðningartíma, uppsagnarfrest, hvort samið sé sérstaklega um vinnutíma og einnig útfærslur ef um hlutastarf er að ræða eða ef skipulag krefst þess að samið sé um rofinn vinnutíma. Einnig um frádrátt vegna fæðis og húsnæðis, lífeyrissjóð og fleira. Vinnuveitandi ber ríka ábyrgða á því að gerður sé skriflegur ráðningarsamningur og þarf því að kynna sér vel hvaða atriði þurfa að koma fram í honum.   

 

Tryggingar og vinnuslys

 

Greiðsla tryggingagjalds er forsenda þess að starfsmaðurinn hafi rétt til bóta úr Atvinnuleysistryggingasjóði og lífeyris- og slysatryggingum almannatrygginga. Atvinnu­rekendum ber einnig að kaupa atvinnuslysatryggingu fyrir starfsmenn sína samkvæmt ákvæðum kjarasamninga. Tryggingin gildir að jafnaði vegna slysa á vinnustað og á beinni leið til eða frá vinnu. Örorkubætur eru greiddar vegna varanlegrar örorku sem reiknuð er í prósentustigum. Dagpeningar eru greiddir vegna tímabundinnar örorku og dánarbætur vegna andláts launamanns. 

 

Öll slys á vinnustað ber að tilkynna til Vinnueftirlitsins ef starfsmaður er frá vinnu einn eða fleiri daga vegna þess. Rannsókn lögreglu og Vinnueftirlits er nauðsynleg ef líkamstjón hefur orðið og er oft frumgagn við sönnun orsaka og skaðabótaskyldu. Nauðsynlegt er einnig að halda saman öllum kvittunum vegna útlagðs kostnaðar og eignatjóns.  Um vinnu barna og unglinga gildir reglugerð nr. 426/1999. Í henni eru m.a. talin upp verkefni sem ekki má fela unglingum undir 18 ára aldri og undanþágur frá því að tilteknum kröfum uppfylltum.

 

Að lokum

 

Að mörgu er að hyggja við ráðningu fólks í vinnu. Auk þess að greiða laun og standa skil á gjöldum þeim tengdum bera atvinnurekendur ýmsar skyldur t.d. varðandi aðbúnað starfsfólks og tryggingar. Bændur er hvattir til að kynna sér vel þá kjarasamninga og reglur sem gilda hverju sinni og tryggja þannig að þessi mál séu í góðum farvegi. Skriflegir samningar eru mikilvægir ef ágreiningur kemur síðar upp milli aðila.