Óuppfærð stefna um fæðu-, matvæla- og neysluvatnsöryggi

Það vekur athygli að mitt í heims­faraldri COVID-19 veiru­smitsins hafi stefna um fæðu-, matvæla- og neysluvatnsöryggi sem gilti frá 2015 til 2017 ekki verið uppfærð.

Halla Signý Kristjáns­dóttir, alþingismaður Framsóknar­flokksins í Norðvesturkjördæmi, lagði fyrir nokkru fram fyrirspurn til dómsmála­ráðherra um stefnu í almanna- og öryggismálum um matvæla-, fæðu- og neysluvatnsöryggi. Í svari ráðherra kom fram að unnið væri að málinu og stefnt að framlagningu nýrrar stefnu á næstu mánuðum. 

Halla Signý spurði Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur dómsmála­ráðherra að því hvort unnið væri að nýrri stefnu í almannavarna- og öryggismálum í ráðuneytinu í ljósi þess að nýjasta stefnan var samþykkt árið 2015 og gilti til ársins 2017. Ef svo væri, hvenær mætti búast við því að ný eða uppfærð stefna verði lögð fram.

Verður lögð fyrir almanna­varna- og öryggismálaráð á næstu mánuðum

Áslaug Arna sagði í svari sínu í fyrri viku að unnið væri að nýrri stefnu í almannavarna- og öryggismálum og búast má við því að hún verði lögð fyrir almannavarna- og öryggismálaráð á næstu mánuðum.

Þá spurði Halla Signý einnig í fyrirspurn sinni hvernig miðaði verkefnum í stefnu um matvæla-, fæðu- og neysluvatnsöryggi, þ.e. aðgerðum 21 (fæðuöryggi) í stefnu í almannavarna- og öryggismálum á árunum 2015–2017. Einni aðgerð 22 er varðar matvælaöryggi og aðgerð 23 um neysluvatnsöryggi.

Í ljósi umfangsmikilla áhrifa sem alheimsfaraldur COVID-19 er að valda var þetta sannarlega tímabær fyrirspurn.

Í svari ráðherra kom fram að ráðuneytið hafi aflað upplýs­inga frá atvinnuvega- og ný­sköpunar­ráðuneytinu um stöðu framan­greindra aðgerða. Um það segir í svari ráðherra m.a., að „Aðgerð 21“ í stefnu í almannavarna- og öryggismálum 2015–2017 hafi fjallað um fæðuöryggi og verkefnin vörðuðu gerð viðbragðsáætlunar fyrir atvinnuvega- og nýsköpunar­ráðuneyti, gerð viðbragðsáætlunar við matvælaskorti í samráði við helstu birgja, utanumhald og skýra upplýsingamiðlun, að vöktunarstofnanir gerðu áætlun um hvernig skyldi bregðast við í kjölfar hamfara og gerð neyðaráætlunar um hagvarnir, birgðir og neyðarflutninga til og frá landinu.

Unnið er að stefnumótun varðandi fæðuöryggi samhliða mótun matvælastefnu

„Staða verkefna í mars 2020 er sú að unnið er að stefnumótun varðandi fæðuöryggi samhliða mótun matvælastefnu fyrir Ísland. Þá hefur atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið með samn­ingi sem undirritaður var í febrúar 2020 falið Landbúnaðar­háskóla Íslands að vinna greiningu á fæðuöryggi.

Mikilvægt er að líta til þess að viðfangsefni er lúta að fæðu­öryggi og þáttum sem ógnað geta fæðuöryggi heyra undir málefnasvið fleiri ráðherra, svo sem utanríkisráðherra vegna alþjóðaviðskipta, ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra vegna orkumála og samgöngu- og sveitarstjórnar­ráðherra vegna samgöngumála. Mikilvægt er að taka tillit til þess við stefnumótun varðandi fæðuöryggi.“

Síðan segir í svari ráðherra um „Aðgerð 22“ að hún hafi fjallað um matvælaöryggi og verkefni er vörðuðu uppfærslu á viðbragðsáætlun vegna fæðu­sjúkdóma og mengaðs fóðurs, innleiðingu á áhættumiðuðu opinberu matvælaeftirliti, víð­tæka áhættuskoðun á sviði matvæla­­öryggis, m.a. með tilliti til birgða­halds og viðbragðsáætlana á neyðar­­tímum, og endurbætur á gagna­grunnum.

MAST hefur ekki haft tök á að uppfæra viðbragðsáætlun

„Staða verkefna 20. febrúar 2020 er sú að Matvælastofnun hefur ekki haft tök á því að upp­færa viðbragðsáætlun vegna skaðlegs fóðurs en það stendur til. Matvælastofnun hefur unnið og innleitt kerfi til að áhættu­flokka og meta eftirlitsþörf hjá frumframleiðendum, fóður- og matvælafyrirtækjum undir eftirliti Matvælastofnunar og matvæla­fyrirtækja undir eftirliti heilbrigðis­nefnda. Nánari upplýs­ingar má sjá á heimasíðu MAST.“

Segir ráðherra jafnframt að birgðahald og viðbragðsáætlanir varði fæðuöryggi og er því vísað til svars vegna aðgerðar 21 í því sambandi. Síðan segir:

„Vinna við gerð nýs gagna­grunns sem heldur utan um gögn er varða sýnatökur o.fl. er hafin en markmið hans er m.a. að tryggja matvælaöryggi enn frekar. Auk þess er hafin vinna við uppfærslu á gagnagrunninum Heilsu, sem hefur að geyma upplýsingar um sjúkdómsgreiningar og lyfja­meðhöndlun dýra.

Mikilvægt er að uppfæra gagna­­grunninn í því skyni að skrán­ingar á notkun sýklalyfja nái til fleiri dýrategunda en hrossa og nautgripa líkt og nú er. Auk þess er brýnt að uppfæra kerfið með það að markmiði að skráning verði auðveldari, aðgengilegri og notendavænni.“

Unnið er að gerð viðbragðs­áætlunar um mengun neysluvatns

„Aðgerð 23 í stefnu í almanna­varna- og öryggismálum 2015–2017 fjallaði um neysluvatns­öryggi og verkefni er vörðuðu skilgreiningu krafna um verndun vatnsbóla og gerð öryggisúttekta á þeim, gerð leiðbeininga um neysluvatn sem byggjast á ýmsum reglugerðum þar um, gerð viðbragðsáætlana og starfshóp um litlar vatnsveitur. Um þennan lið í fyrirspurn Höllu Signýjar segir:

„Nú í mars 2020 hafa leið­beiningar um eftirlit með neyslu­vatni verið gefnar út og einnig um rannsókn á matarbornum sjúkdómum. Unnið er að gerð viðbragðsáætlunar um mengun neysluvatns, þar eru viðbrögð og samskipti Heilbrigðiseftirlits Suður­nesja, Matvælastofnunar, Umhverfis­stofnunar og sóttvarna­læknis skilgreind þegar neysluvatn er mengað til að almenningi séu tryggðar réttar upplýsingar.“

Vinna sögð hafin við viðbragðs­áætlun um mengun vatnsbóla

„Gefin hefur verið út viðbragðs­áætlun um örverumengað neyslu­­vatn og vinna er hafin við við­bragðs­­áætlun um mengun vatnsbóla en henni er ekki lokið. Þá hefur starfshópur um litlar vatnsveitur lokið störfum og skilað af sér.

Skýrslan er í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu og er til skoðunar samhliða vinnu við endurskoðun á regluverki um neysluvatn, en sú endurskoðun tekur jafnframt mið af nýrri löggjöf Evrópusambandsins um neysluvatn sem er í smíðum.“