Hugað að sáningu

Ekki er ráð nema í tíma sé tekið og því upplagt núna í upphafi nýs árs að huga að sumarblómunum og sáningu þeirra. Í grunninn skiptir ekki máli hvort sá á fræjum af sumarblómum, krydd- og matjurtum eða fjölæringum, aðferðin er í megindráttum sú sama.

Í daglegu tali er það sem við kölluð sumarblóm fljótvaxnar og einærar plöntur hér á landi sem vaxa upp af fræi, blómstra um sumarið og deyja að hausti. Flest sumarblóm, eins og stjúpur, fagurfífill, ilmbaunir og fiðrildablóm eru ræktuð vegna blómfegurðar en önnur, til dæmis silfurkambur og skrautkál, vegna blaðanna.

Góður undirbúningur nauðsynlegur

Yfirleitt er auðveldara en flesta grunar að rækta plöntur af fræi. Vanda þarf vel allan undirbúning, gæta þess að verkfæri og pottar séu hreinir og að moldin sé laus við óæskilegar örverur. Allra best er að nota sáðmold sem hægt er að kaupa í gróðurvöruverslunum eða svokallaðar sáðtöflur sem eru sérstaklega ætlaðar fyrir fræ. Í töflunum er sáðmold sem lyftir sér þegar hún blotnar og fræin skjóta rótum í hana. Í moldinni eru öll næringarefni sem ungplönturnar þurfa og töflunum fylgir sá kostur að hægt er að planta moldarkögglinum í stærri pott án þess að hreyfa við plöntunni sjálfri.

Þegar sáð er í bakka eða potta verður að þvo ílátin með heitu sápuvatni og hreinsa vel svo engin óhreinindi verði eftir og til að koma í veg fyrir rótarhálsrotnum hjá ungplöntunum. Rótarhálsrotnun stafar af sveppasýkingu sem lýsir sér í því að plönturnar verða svartar við rótarhálsinn og drepast.
Sáning

Að loknum undirbúningi er komið að sáningunni sjálfri. Gæta skal þess að kaupa fræ af tegundum sem dafna vel þar sem þeim er ætlað að standa. Það fæst lítið með því að rækta plöntur sem þurfa mikla sól og setja þær síðan á skuggsælan stað. Flestar plöntur þurfa birtu þrátt fyrir að sumar tegundir standi sig ótrúlega vel í skugga. Einnig verður að huga að hæð plantnanna og muna að lágvaxnar plöntur henta betur þar sem vindur blæs.

Þegar búið er að setja sáðmoldina í ræktunarílátið skal þjappa henni lauslega og vökva þannig að hún verði rök en ekki blaut í gegn. Einnig er hægt að setja venjulega gróðurmold í ílátið og tommuþykkt lag af sáðmold ofan á hana. Fræin spíra í sáðmoldinni og rótin vex síðan niður í gróðurmoldina. Þannig má spara sér að dreifplanta plöntunum í stærri potta um tíma.

Fræjunum er sáldrað jafnt yfir moldina og þess gætt að þau liggi ekki of þétt. Að því loknu er þunnu moldarlagi, tvöfaldri stærð fræjanna, stráð yfir. Séu fræin mjög smá er nóg að þjappa þeim lauslega niður í moldina. Til að koma í veg fyrir að moldin og fræin fari af stað í bökkum við vökvun er gott að leggja blað yfir moldina og vökva varlega yfir það. Munið að setja pinna með nafni tegundarinnar og lit í ræktunarílátið til að vita hvað er í hverju íláti.

Æskilegt hitastig við spírun er 18 til 20°C en gott er að lækka hitann um nokkrar gráður eftir að plönturnar koma upp. Annars vaxa þær of hratt og verða renglulegar. Þar sem lítillar birtu gætir er nauðsynlegt að notast við raflýsingu til að koma í veg fyrir svokallaðar myrkraspírur. Yfirleitt nægir þó að láta ræktunarílátið á bjartan stað því ekkert kemur í stað góðrar dagsbirtu.

Spírunartími fræja er mismunandi og því nauðsynlegt að hafa hann í huga þegar sáning er undirbúin. Sumum sumarblómum, eins og rauðum stjúpum, þarf að sá inni í janúar vegna þess hversu lengi þau eru að spíra, en fræi af klettasalati er sáð beint í beð lok maí.

Dreifplöntun og hersla

Fyrstu blöðin koma yfirleitt upp nokkrum dögum eftir sáningu og eftir því sem plönturnar stækka verða þær fyrirferðarmeiri og þurfa meira rými til að vaxa og dafna. Skömmu eftir að venjuleg laufblöð taka við af kímblöðum, en svo nefnast fyrstu blöðin sem koma upp úr moldinni, er nauðsynlegt að dreifplanta eða prikkla plöntunum út í stærri pott eða auka bilið á milli þeirra í sáðbakkanum. Sé plöntunum dreifplantað í bakka fer bilið á milli þeirra eftir tegundum en í flestum tilfellum er það haft um fimm sentímetrar. Skyr- og jógúrtdósir henta vel til dreifsáningar sé þess gætt að setja gat í botninn til að koma í veg fyrir ofvökvun.

Þegar hér er komið sögu eru ungplönturnar í miklum vexti og gott að vökva þær með áburðarblöndu að minnsta kosti einu sinni í viku.

Plantað í garðinn

Áður en plönturnar eru settar út í garð er nauðsynlegt að venja þær við hitastigið utandyra til að koma í veg fyrir sjokk þegar þeim er plantað út. Þetta er gert með því að flytja plönturnar í vermireit eða með því að láta þær standa úti hluta dags, en verja fyrir næturfrosti og lengja útivistartímann eftir því sem hlýnar í veðri. Séu plönturnar hertar of hratt fá blöðin á sig bláan lit og vöxtur stöðvast.

Stjúpur, fagurfífill og fjólur þola vel kulda og hægt að setja í útireit með yfirbreiðslu í byrjun apríl en flauels- og klæðisblóm þola kulda aftur á móti afar illa.

Útplöntun ræðst af tíðafari en yfirleitt má setja harðgerðustu tegundirnar í beð í lok maí og þær allra viðkvæmustu kringum miðjan júní. Ungplönturnar þola ekki frost og því getur reynst nauðsynlegt að skýla þeim þar til hætta á næturfrosti er liðin hjá. Til að plönturnar dafni vel þurfa þær jarðveg sem hentar hverri tegund fyrir sig. Bilið á milli plantna fer svo að sjálfsögðu eftir fyrirferð þeirra.