Takið út úr ykkur snuðið

Ég var á aukafundi Landssamtaka sauðfjárbænda um daginn, þar sem forysta LS og BÍ bauðst til að ræða við okkur um meginlínur sem samningsaðilar hafa náð saman um við gerð nýs sauðfjársamnings. Það málefni og önnur því tengd verða efni þessarar greinar, sem er hin þriðja í greinaflokknum Hefjum tösku hátt á loft. 

 

Sigurður Ingi Jóhannsson landbúnaðarráðherra hefur á sinni valdatíð boðað breytingar á stuðningskerfi landbúnaðarins. Og ýmsir hafa sungið eftir sömu söngskrá. Því er haldið fram að kerfið hafi gengið sér til húðar, það þjóni ekki markmiðum sínum og að miklar breytingar hafi orðið í umhverfi landbúnaðarins. 

 

Lengi hefur það reyndar verið svo að þegar rætt er digrum rómi um málefni landbúnaðarins, er verið að tala um málefni mjólkurframleiðenda. Þar hefur Sigurður Ingi ekki brugðið settum vana og bændaforystan ekki heldur. Á fundinum um daginn voru kynntar og ræddar hugmyndir um stórfelldar breytingar á aðbúnaði sauðfjárræktarinnar, breytingar sem byggja alfarið á þeim forsendum sem ríkja í mjólkurframleiðslu. 

 

Rammi sauðfjárræktarinnar er allur annar en í nautgriparæktinni nú um stundir og staða þessara greina er í raun gerólík. Kvótaverð í sauðfjárrækt hefur ekki farið upp úr öllu valdi eins og í mjólkurframleiðslu, fækkun framleiðenda og stækkun búa ekki heldur. Ekki hefur verið skortur á framleiðsluvörum sauðfjárbænda eins og komið hefur fyrir í nautgriparæktinni. Sauðfjárafurðir hafa lengi verið seldar á frjálsum markaði án allrar verðstýringar, ólíkt því sem gerist með mjólk. Þessi kerfi eiga fátt sameiginlegt annað en sameiginlega fortíð. 

 

Samt er það boðað að rammanum um sauðfjárræktina þurfi að henda, hann sé svo gallaður. Til stuðnings þeim málflutningi er kynnt skýrsla frá Rannsóknamiðstöð Háskólans á Akureyri. Þar sem ekkert kemur fram sem réttlætt getur stórfelldan viðsnúning í allri tilhögun stuðningsins við sauðfjárræktina í landinu. Vífill Karlsson, sem kynnti skýrslu RHA á LS-fundinum, nefndi í framhjáhlaupi að alls óvíst sé að WTO samþykkti það fyrirkomulag sem nú er í farvatninu. Og af hverju skyldi það nú vera?

 

Tillögurnar sem okkur voru kynntar, ganga út á þetta: 

(% skipting heildarstuðnings)

 

Hver einasti meðalauli sem setið hefur sæmilegan fyrirlestur um einföldustu lögmál hagfræðinnar (þeirrar merku fræðigreinar) ætti að sjá að kerfi eftir þessari uppskrift yrði mjög markaðstruflandi, sem er eitur í beinum WTO. Núverandi stuðningskerfi er sniðið til að standast skilyrði þessara blessuðu alþjóðasamninga og án þeirra getum við víst ekki stundað útflutning. Hvernig aukum við virði afurða með útflutningi um leið og tekin er áhætta á að erlendir markaðir hreinlega loki á okkur?

 

Kerfi sem þetta gerði ekkert annað en að valda offramleiðslu og bjóða heim hættu á stjórnlausum fjárfjölda og ofbeit. Ráðið við því á greinilega að vera að færa Landgræðslunni eða öðrum stofnunum hins opinbera allt vald til að ráða því hvar er hægt að búa og hvar ekki. Hvar hefur verið ákveðið að fara þá leið? Og svaraðu nú  Sigurður Ingi! Hefur það verið ákveðið á Alþingi? Hefur það verið ákveðið á Búnaðarþingi? Hefur það verið ákveðið hjá Landssamtökum sauðfjárbænda? Hefur það verið ákveðið á flokksþingi Framsóknarflokksins? Verði niðurstaðan eitthvað í líkingu við þær tillögur sem okkur voru kynntar, mun þetta gerast, hvort sem menn hafa ætlað sér það eða ekki. 

 

Helstu gallar núverandi kerfis

eru taldir þessir:

 

A) Það er dýrt að byrja að búa.

B) Það er lítið upp úr sauðfjár-

     búskap að hafa. 

C) Kvóti eigngerist og aðeins 

     bankarnir græða.

 

Ekkert nýtt landbúnaðarkerfi mun koma til með að breyta staðreyndum A og B, séu þær lagðar saman. Það er alltaf dýrara að kaupa ábatasamt fyrirtæki en venjulegan taprekstur, alveg sama á hverju ábatinn byggist.

 

Það að kvóti eigngerist er óhjákvæmilegt og myndar ákveðinn sveigjanleika í kerfinu, því menn geta miðlað honum milli búa með viðskiptum. Einu sinni taldist það mikill kostur. Allur annar stuðningur mundi eigngerast hvort sem er, samanber fyrri efnisgrein. 

 

Og ég get ekki séð hvernig allt hið kapitaliska hagkerfi heimsins á að stjórnast af stuðningskerfi sauðfjárræktar hér úti á Íslandi. Bankarnir munu halda áfram að hagnast á venjulegu fólki, alveg sama hvað. 

 

Samningamenn sauðfjárbænda, Sindri, Einar og Þórarinn. Takið út úr ykkur snuðið og horfist í augu við staðreyndir. Þið mætið til fundar, nestaðir samþykktum tillögum frá ykkar félagasamtökum.  Ríkið kallar fram gengi hákarla úr undirdjúpum ráðuneytisins. Þeir vísa hugmyndum bænda strax út fyrir sjóndeildarhringinn og segist vilja taka upp greiðslur út á ræktað land. (Sem núverandi kynslóð hagfræðimenntaðra sætabrauðsdrengja hefur haldið á lofti sem flottu frá útlöndum). Gallinn við þá tilhögun er sá að þannig fengju allir landeigendur frían aðgang að því sem okkur sveitafólkinu er ætlað. Við höfum ekki séð neina viðleitni frá stjórnvöldum til að lögleiða búsetuskyldu af nokkru tagi, en það hlýtur að vera forsenda kerfis sem styður landeigendur EF ÆTLUNIN ER AÐ STUÐNINGURINN SKILI SÉR TIL BYGGÐANNA ÚT UM LAND.

 

Nýjasta nýtt á vegum ríkisstjórnarinnar er áætlun um árangur í loftslagsmálum. Menn telja sig hafa sýnt fram á að framræsla sé ofarlega á blaði yfir losunarvalda gróðurhúsalofttegunda, svo það skyti ansi skökku við að egna fólk til aukinnar ræktunar (á bara eitthverju) um leið og markmið eru sett um endurheimt votlendis og að draga úr losun. 

 

Nei, hákarlarnir úr ráðuneytinu ætluðu aldrei að ræða stuðning út á land. Þeir ætluðu að hræða samningamenn okkar til að tala um hvað sem var annað en það sem bændur lögðu upp með í þessum samningaviðræðum. 

 

Með þessari samningatækni kemur glögglega fram hvað þeir sem handan borðsins sitja, þeir sem véla um okkar mál, fyrirlíta okkur innilega. Og að þetta fólk (nú tala ég um bæði bændaforystuna og samninganefnd ríkisins) skuli leyfa sér að leggja til aukið vægi gæðastýringar, undir handleiðslu Landgræðslunnar eða Náttúrufræðistofnunar, á sama tíma og allur þessi mannskapur veit fullvel að á þeim vígstöðvum geisar styrjöld sem enginn sér fyrir endann á. Þar á ríkið mesta sök með því að hanga á sinni ónýtu og ólöglegu reglugerð (um gæðastýrða sauðfjárframleiðslu) og bótin sem á hana var klesst mun líklegast reynast verri en gatið. 

 

Verði niðurstaða sauðfjársamnings eitthvað í líkingu við þær tillögur sem okkur voru kynntar, verðum við hrakin út af afréttunum. Innstu koppar í búri Landgræðslunnar halda því fram að það sé smámál, þetta séu átta afréttir sem tekist sé á um og einhverjir 50 bændur sem þurfi að losna við. Líf þeirra skipti engu máli, þeir séu svo fáir. 

 

50 fjölskyldur. Er það ekki fjöldinn sem hið opinbera treystir sér til að taka við úr hópi milljóna flóttamanna utan úr heimi? Eða voru það bara 50 manns?

 

Sigríður Jónsdóttir,

sauðfjárbóndi, Arnarholti.