Að tengja hestamenn nánar við náttúruna

Guðmundur Friðrik Björgvinsson var kjörinn knapi ársins á Uppskeruhátíð hestamanna í nóvember. Var þetta í annað sinn sem þessi ungi hrossabóndi og tamningamaður hlýtur titilinn en hann hampaði m.a. Íslands- og heimsmeistaratitli á árinu. Hann segir íþróttagreinina á réttri leið eftir innleiðingu nýrra reglna.

Guðmundur og einkona hans, Eva Dyröy, búa á Efri-Rauðalæk, við Hellu, þar sem þau reka hrossaræktarbú og tamningastöð og eru að jafnaði með tvo aðstoðarmenn með sér. Vinnuaðstaða tamningamanna og aðbúnaður hefur tekið miklum breytingum síðustu ár. 

„Í dag er hugsað um alla þætti í umönnun hesta. Þá eru sérfræðingar fengnir í afmörkuð verkefni, svo sem járningar, tannlækningar, raspanir, kírópraktórar svo eitthvað sé nefnt. Þegar við vorum að byrja var enginn maður með mönnum nema hann gæti séð um allt upp á sitt einsdæmi, frá A til Ö. Ef maður hugsar til baka þá hefur alveg ofsalega mikið breyst, bæði hestahaldið og reiðmennskan. Ég tala kannski eins og ég sé 100 ára,“ segir Guðmundur um leið og hann sýnir blaðamanni aðstöðuna á Efri-Rauðalæk; tvö glæsileg hesthús, með 43 eins hesta  stíur. Þar að auki er öll aðstaða til tamninga innandyra, bæði hringgerði og reiðskemma. Svo má finna þar sérstaka baðaðstöðu með hitalömpum og blásurum. Slík aðstaða er kannski ekki hluti af staðalbúnaði í dag. 

„Ætli Hrímnir hafi ekki átt stóran þátt í að þessi aðstaða er hér,“ segir Guðmundur en huga þurfti vel að hinum fannhvíta Hrímni frá Ósi, aðalkeppnishesti Guðmundar til nokkurra ára. Reglulegt bað og snyrting sé hluti af því. 

Búgreininni best borgið í sveitinni

Það eru fáir hestar í húsi þegar blaðamaður sækir þau knapann heim en Guðmundur segist yfirleitt reyna að tæma húsið fyrir jól. Þá sé tími fyrir kærkomið frí, enda er Guðmundur alla jafnan önnum kafinn í hlutverki hrossabónda og atvinnureiðmanns. 

„Þetta er engin 8–4 vinna ef þú ætlar þér langt. Það er því lítið rými fyrir bíóferðir eða kaffihúsaspjall. Í raun er lítið líf fyrir utan hestamennsk-una. Maður er á kafi í þessum litla heimi og þarf að hafa allan hugann þar, ef maður ætlar ekki að staðna. Ég hugsa sífellt um hvernig ég geti bætt mig, hef augun og eyrun opin fyrir nýjungum,“ segir Guðmundur. Hann segir að árangur sinn sé þó fyrst og fremst góðum hrossum og iðnu starfsfólki að þakka. Öðruvísi gæti hann ekki rekið búið og einbeitt sér að keppni um leið. 

„Eva er til að mynda minn helsti gagnrýnandi og stuðningsmaður. Hún heldur utan um fóðrun og umhirðingu hestanna, hefur glöggt auga fyrir því sem og þjálfuninni. Hún reddar mér oft fyrir horn, ef ég tala beint út.“

Þau hjón hafa einnig stundað ræktun hrossa frá upphafi búskapar síns og í dag fæðast þeim 10–12 hross ár hvert. Þau hafa því góða þekkingu á markaðsumhverfi íslenska hestsins, en þeirra helstu kaupendur eru erlendir. 

„Við getum rekið okkar starfsemi því við vinnum vöruna okkar frá upphafi, frá ræktun þeirra og uppeldi, getum svo tamið þau sjálf og fylgt þeim eftir. Ég tel hins vegar algjörlega galið að fólk sé að standa í þessu sem getur ekki unnið vöruna sjálf. Þá verður ferlið einfaldlega of dýrt,“ segir Guðmundur . „Í mínum augum á búgreinin að vera í sveitunum hjá bændum sem geta fylgt vörunni eftir og komið henni til skila. Það er ódýrara, þegar upp er staðið, fyrir fólk að fara í sveitina og kaupa sér hest frekar en að þvinga sig til að ríða út á hestum sem fæddist þeim. Í dag eru þeir hrossabændur, sem áður seldu hross til útreiðafólks í höfuðborginni, í því að selja hross fyrir kúnna. Fólk, sem áður keypti hross, er kannski farið að framleiða fleiri hross en hrossabændur rækta sjálfir. Það held ég að sé ein af ástæðum þess að það hefur verið lægð í söluumhverfinu innanlands.“

Ræktar hugann

Guðmundur hefur verið lengi viðloðandi hestamennskuna. Þótt hann hafi ekki byrjað að ríða út fyrr en á unglingsaldri leið ekki á löngu þar til hann var farinn að vinna fyrir sér með tamningum. Út frá því þróaðist svo keppnisreiðmennskan. Inntur eftir því hvort það sé markmið út af fyrir sig hjá mönnum eins og honum að vera tilnefndur til verðlauna segir hann svo ekki vera. Hann sé þó ákaflega stoltur. 

„Ég spái aldrei í það þegar keppnistímabilið hefst. En þetta er eitthvað sem þróast áfram ef maður vinnur vinnuna sína og ef maður er heppinn að fá afburðagóða hesta. Á bikarnum eru þó engin smá nöfn, magnaðir reiðmenn sem hafa haft mikil áhrif. Þetta eru engir pappakassar. Kannski fyrir utan mig,“ segir hann og hlær.

Það getur varla verið tilviljun að Guðmundur hafi hampað titli knapa ársins tvisvar. Hvers konar mann þarf til að ná slíkum afrekum? 

„Maður þarf að vera á tánum og tileinka sér nýja hluti. Nýir einstaklingar skjóta sífellt upp kollinum, bæði ungir, frambærilegir knapar sem og reiðmenn sem hafa kynnst rétta hestinum. Það er hins vegar ekkert verra að taka sér mann eins og Sigurbjörn Bárðarson til fyrirmyndar. Hann er alltaf í líkamlega góðu formi og hugsar mikið um það. Það er hluti af því að ná árangri. Ég hugsa örugglega of lítið um þetta. Ég hef alltaf verið hraustur, stundaði boltaíþróttir sem barn og var sendur snemma í sveit þar sem ég lærði að vinna mikið og taka ábyrgð á hlutunum. Það hefur ávallt fylgt mér.“

Guðmundur segist hafa ræktað hugann meira undanfarin ár, þáttur sem hann telur vera lykilinn að góðum árangri. 

„Ég hef reynt að skipuleggja hlutina meira og hugað betur að andlegu hliðinni, bæði hjá sjálfum mér og hestunum. Ég komst fyrir nokkrum árum yfir spólur fyrir keppnismenn í róðri. Þar var megininntakið að hugsa róðurinn allan í smáatriðum, andardráttinn og hverja einustu hreyfingu. Ég hef tileinkað mér slíka hugsun, farið í gegnum keppnir í huganum og það hefur hjálpað mér mikið. Ég er búin að leggja hestinn á skeið í huganum hundrað sinnum og ég veit hvaða hluti ég þarf að einbeita mér að og hvað ég þarf að varast. Þetta er kannski skrítið, en það virkar,“ segir Guðmundur og bendir á að slíkur hugsunarháttur tíðkist í mörgum íþróttagreinum.

Einstakt jafnaðargeð heimsmeistara

Árangur Guðmundar á árinu 2015 hefði þó aldrei komið til ef ekki væri fyrir hestinn Hrímni frá Ósi, en saman unnu þeir alla helstu titla í fjórgangsgreinum á íþróttamótum í ár. Ber þar hæst heimsmeistaratitill í fjórgangi á Heimsleikunum í Danmörku í ágúst. 

„Ef allir hestar væru eins og Hrímnir frá Ósi þá væri auðveldara að selja hross og sinna þörfum markaðarins. Hrímnir er yfirburðahestur sem allir geta riðið. Ég gat boðið byrjanda jafnt sem yfirburðareiðmanni á bak honum og allir nutu hans. Það er mikilvægt að hafa kynnst hesti eins og honum. Við kynntumst honum 5 vetra gömlum og þá var hann með þetta einstaka jafnaðargeð, námsfús og heilsteyptur hestur sem gerði allt fyrir þig hvenær sem er. Agnar Þór Magnússon tamdi hann og hann talaði um að hann hafi verið svona frá fyrsta degi,“ segir Guðmundur. 

Inntur eftir því hvernig maður vinnur hest upp til slíkra afreka segir hann það hafa verið sérstaklega auðvelt með Hrímni. 

„Það felst í því að halda honum glöðum og ferskum. Vera sanngjarn og biðja um lítið en gefa af sér til hans. Hann gefur alltaf 100% í allt sem hann gerir. Þetta er svipað og að halda góðum starfsmanni í vinnu. Ef þú hugsar um alla þætti færðu þá borgaða til baka. Í þessu felst líka mikil ástundun enda þarf hestur að vera í mjög góðu líkamlegu formi og jafnvægi til að geta tekist á við svona keppni. Þá þarf maður að vanda sig og biðja ekki um of mikið of snemma.“ 

Guðmundur hefur ekki alveg sagt skilið við Hrímni. Hann fer reglulega til nýrra eigenda hans í Danmörku þar sem hann heldur námskeið um leið og hann þjálfar gæðinginn. Þar unir hann sér vel, að sögn Guðmundar, en hann er nýttur sem útreiðar- og keppnishestur konu sem fékk hann í 30 ára brúðkaupsafmælisgjöf frá eiginmanni sínum. 

Hefur trú á langtímaverkefnum

En þrátt fyrir að ævintýri þeirra Guðmundar og Hrímnis sé nú lokið heldur Guðmundur ótrauður áfram. Hann telur toppnum alls ekki náð. 

„Það voru þættir á árinu sem ég hefði viljað gera betur. Hrímnir slasaðist í fyrravetur og þótt við höfum unnið allt sem við gátum unnið í ár þá var hann ekki orðin jafn góður á nokkrum sviðum og áður en hann slasaðist. Það er því alltaf hægt að finna leiðir til að bæta sig, og það gerir hestamennskuna skemmtilega. Ég er örugglega að verða eins og gömlu karlarnir í sportinu, tel mig vera orðin „grænni“ með tímanum. Nú vil ég leggjast meira yfir hestana og hef meiri trú á langtímaverk-efnum en áður. Ég gerði mikið grín að þessu í gamla daga, fannst ég geta leikið mér að ríða hesti upp einkunnaskalann. Hugsaði bara um þetta sem kúlur og prik. En í dag vil ég hafa meiri stjórn á þessu, koma til leiks með vel undirbúin hest þar sem hvert smáatriði er úthugsað.“

Guðmundur segir íþróttagreinina einmitt vera að þróast í þá átt. Ekki er langt síðan nýr leiðari fyrir dómara í hestaíþróttum var tekin í notkun. Viðmiðunarreglurnar undirstriki nú bættar áherslur í íþróttagreinunum. 

„Ég tel hestaíþróttina vera í góðri þróun og ég er virkilega ánægður með áherslurnar í nýja leiðaranum. Áhrif þessara breytinga sáust á Heimsleikunum. Lagt er upp úr vandaðri og nákvæmari reiðmennsku. Gerðar eru kröfur um að heimavinnan sé rétt unnin, öll stillingaratriði verða að vera í lagi og hesturinn spennulaus. Þar með verða gæði hverrar gangtegundar meiri.“

Knapi ársins segir að keppni á hestum sé oft vanmetin íþrótt. 

„Spjótkastari getur verið illa upplagður og þar með staðið sig illa á móti. Í hestaíþróttinni erum við alltaf að takast á við heilbrigði og dagsform tveggja aðila. Þetta er ekki hópíþrótt. Þetta eru samskipti manns og málleysingja. Það gerir áskorunina bæði krefjandi og skemmtilega. Það mætti meta þetta meira í íþróttaafrekum.“