Lífeyrissjóður fjárfestir í landbúnaði
Það er ekki einungis hér á landi sem fjárfestingar lífeyrissjóða eru til umfjöllunar, enda mikilvægt að fjárfest sé í tryggum verkefnum sem skila fjármagni til lengri tíma.
Danski lífeyrissjóðurinn AP Pension fór fyrir rúmu ári síðan að fikra sig inn í þarlendan landbúnað með því að fjárfesta í nokkrum álitlegum bújörðum enda telur sjóðurinn að afar áhugavert sé að fjárfesta í landbúnaði vegna öryggis í fjárfestingu á landbúnaðarlandi. Sjóðurinn leigir svo jarðirnar út til ungra bænda og um leið og hann fjárfestir þá auðveldar hann ungum bændum að hefja búskap með því að leigja reksturinn til þeirra.
12 milljarða sjóður
Í tengslum við þetta landbúnaðarverkefni AP Pension var stofnað sérstakt fjárfestingafélag sem heitir Dansk Farmland. Inn í það fjárfestingafélag voru svo lagðir 12 milljarðar íslenskra króna, sem kann að þykja há upphæð en þá er rétt að benda á að AP Pension veltir árlega nærri tvö þúsund milljörðum króna svo þessir 12 milljarðar eru ekki hátt hlutfall heildarveltunnar. Fyrsta búið sem sjóðurinn keypti var kúabú með 220 kýr á Sjálandi, en síðan hefur verið fjárfest í alls 10 bújörðum og hefur helmingur stofnfjárins verið notaður í það eða um 6 milljarðar króna.
Bara góðar bújarðir
Fjárfestingakerfið sem sjóðurinn notar byggist á því að ungir bændur geta sett sig í samband við sjóðinn og boðið honum að skoða álitlegan fjárfestingakost. Sjóðurinn setur svo saman teymi ráðunauta sem gerir úttekt á viðkomandi bújörð m.m. og leggur mat á hæfni og færni hins unga bónda. Gangi allt upp, er málið sent áfram til stjórnar sjóðsins þar sem hin endanlega ákvörðun er tekin. Sjóðurinn hefur til þessa lagt áherslu á að kaupa bújarðir sem geta staðið sterkar í samkeppninni í framtíðinni og eru því allar jarðir sem keyptar eru í stærri kantinum með töluvert umsvifamikinn rekstur.
Gera 10 ára samninga
Grunnhugmyndin er í raun frekar einföld. AP Pension á landið og byggingarnar og leigir til bóndans til 10 ára. Bóndinn kaupir svo sjálfur tæki og skepnur og fjármagnar sjóðurinn þau kaup ekki. Bónd-inn greiðir svo eins konar ársleigu sem nemur 5,2% af kaupverði jarðarinnar og 6,5% af kaupverði bygginganna en reki hann búið með hagnaði heldur hann honum að sjálfsögðu. Þegar 10 ár eru liðin stendur bóndanum til boða að kaupa jörðina og byggingarnar á kaupverði sem er þegar ákveðið við undirskrift samningsins. Þar er t.d. kveðið á um að hækki landverð almennt í landinu, þá geti leigutakinn þó keypt jörðina með 20% afslætti af hækkuninni.
Vænta 6% ávöxtunar
Sjóðurinn væntir þess að ná 6% ávöxtun með þessari aðferð, en þá hefur verið tekið tillit til áætlaðrar hækkunar jarðarinnar á samningstímanum. Sérfræðingar sjóðsins hafa metið það svo, að líkurnar á því að jarðarverð lækki verulega frá því sem nú er, séu litlar enda hefur landverð í Danmörku ekki verið lægra í áraraðir. Landverð hefur oft fylgt kornverði og er það sem kunnugt er afar lágt nú, en flestir hafa trú á því að það muni brátt hækka á ný með tilheyrandi áhrifum á landverð.
Ekki boðið hverjum sem er
Sjóðurinn hefur til þessa valið af mikilli nákvæmni þá leigutaka sem fá þessar kostajarðir og þar hefur hver og einn þurft að sanna sig. Flestir hafa reynslu af búrekstri sem bústjórar annarra búa og hafa þar sýnt hæfni í búrekstri.
Hugmyndafræðin að baki þessu vali lífeyrissjóðsins er að þeir gera það sem þeir eru bestir í, þ.e. að sjá um fjármögnun og mat á fjárfestingakostum og fá svo til þess unga bændur sem eru bestir í því að sjá um skepnur og akuryrkju.
24 ára með 430 kýr
Einn af þeim ungu bændum sem hafa notið góðs af þessari fjárfestingaleið er hinn 24 ára Jacob Therkildsens. Hann er lærður bóndi með framhaldsmenntun í búrekstri og hafði frá útskrift sinni sýnt að hann var hörkuduglegur rekstrarmaður. Síðasta vetur fór allstórt kúabú á Jótlandi í þrot og sá Jacob þar töluverða möguleika og setti sig í samband við lífeyrissjóðinn. Þar fóru sérfræðingar á stúfana og mátu jörðina og byggingar ásamt mögulegum rekstri og úr varð að sjóðurinn keypti kúabúið, fjós og aðrar byggingar fyrir 430 kýr ásamt 300 hektara landi.
Dýrt að kaupa bú
Í tilfelli Jacobs var staðan þannig að kaupverð jarðarinnar var í kringum 800–900 milljónir króna, nokkuð sem hefði verið næsta ómögulegt að fjármagna fyrir ungan mann. Með aðkomu lífeyrissjóðsins þurfti Jacob hins vegar einungis að fjármagna tæki og skepnur og nægðu 100 milljónir til þess og þá upphæð gat hann fjármagnað í gegnum viðskiptabanka sinn.
Allt í hers höndum
Þegar Jacob tók við var margt í niðurníðslu eins og títt er þegar gjaldþrot verða á kúabúum, enda lítið til af fjármunum í viðhald. En það voru ekki bara byggingarnar sem þurftu viðhald, kýrnar höfðu verið illa hirtar í nokkurn tíma og júgurheilbrigði ekki gott. Hann kallaði því til funda helstu ráðu-nauta héraðsins og gerð var raunhæf áætlun um viðhald og endurbætur ásamt áætlun um það hvernig bæta mætti kýrnar og mjólkurgæðin. Hann réð svo til sín fimm starfsmenn og fór af miklum krafti af stað.
Í dag er staðan eiginlega hreint ótrúlega góð, kýrnar gefa nú af sér um 30 kíló mjólkur á dag í stað 23 kílóa áður og mjólkurgæðin eru nú í góðu lagi.
Leggur 4 milljónir fyrir árlega
Strax í upphafi var gerð áætlun um rekstur búsins og hve vænta mætti mikillar uppsöfnunar á eigin fé, sem svo nýtist sem eigið framlag verði tekið lán til kaupanna að 10 árum liðnum. Í tilfelli Jacobs er gert ráð fyrir að hann geti lagt fyrir 200 þúsund danskar krónur á ári, þ.e. um 4 milljónir íslenskar krónur, sem nýst geta svo sem stofnframlag að 10 árum liðnum. Þá gerir rekstraráætlun lífeyrissjóðsins ráð fyrir að ungir bændur vilji lifa lífinu lifandi og því eru þessum ungu bændum reiknuð allgóð laun eða 500 þúsund danskar krónur á ári, þ.e. eftir greiðslu á leigu, hita og rafmagni. Það gera 10 milljónir í árstekjur fyrir skatt.
Gott fyrir ungu bændurna
Það er samdóma álit flestra að innkoma lífeyrissjóðsins inn í landbúnaðinn hafi haft góð áhrif á danskan landbúnað og opnað augu forsvarsmanna annarra sjóða einnig gagnvart þessum fjárfestingakosti. Þá hefur þetta gert það að verkum að ungir og kraftmiklir bændur geta strax farið að beita kröftum sínum á stórum búum í stað þess að byrja smátt og stækka búin hægt og bítandi.
