Siðgæðisvottanir
Höfundur: Oddný Anna Björnsdóttir
Þegar viðurkennt siðgæðismerki er á vöru þýðir það (e: fairtrade) að framleiðendur og kaupmenn hafi uppfyllt fairtrade staðla sem eru þróaðir til að taka á valdaójafnvægi í viðskiptasamböndum, óstöðugum mörkuðum og því óréttlæti gagnvart frumframleiðendum sem getur einkennt hefðbundin viðskipti stórfyrirtækja við bændur, einkum smábændasamfélög í þriðja heiminum.
Kaup á siðgæðisvottuðum vörum er valkostur við hefðbundin viðskipti sem byggir á samstarfi framleiðenda og neytenda. Þegar bónda gefst færi á að selja vörur sínar samkvæmt fairtrade skilmálum er líklegra að hann fái betri samninga og viðskiptakjör. Markmiðið er að það gefi honum möguleika á betri lífskjörum og verði betur í stakk búinn til að gera framtíðaráætlanir. Tilgangurinn með fairtrade er því að veita neytendum möguleika á að draga úr fátækt í gegnum sín daglegu innkaup.
Siðgæðismarkaðurinn
Markaður fyrir fairtrade vottaðar vörur hefur farið vaxandi og eins og sést á grafinu fimmfaldaðist salan á tíu árum. Um 90% af sölu fairtrade vara er innan Evrópu og Norður Ameríku. Stærstu markaðirnir árið 2015 voru Bretland, Þýskaland og Bandaríkin og hæsta markaðshlutdeild fairtrade vottaðra vara í Sviss, Svíþjóð, Finnlandi og Írlandi.
Þær vörur sem einna helst eru fairtrade vottaðar eru kaffi, te, súkkulaði, bananar og hrísgrjón. Sem dæmi standa bananar, kakó og kaffi á bak við 80% álagstekna Fair Trade International samtakanna sem eru langstærstu samtökin á þessu sviði í heiminum.
Könnun meðal bandarískra neytenda
Í könnun sem var framkvæmd meðal bandarískra neytenda árið 2017 sagðist einn af hverjum þremur velja fairtrade vottaða vöru umfram aðrar vörur. Sama hlutfall sagðist hafa minni áhyggjur af verði ef fyrirtækið væri samfélagslega og umhverfislega ábyrgt og 60% sögðust líklegri til að prófa vörur frá fyrirtækjum sem væru samfélagslega ábyrg.
Ólík merki
Fjöldi ólíkra fair trade merkja eru til í heiminum sem sýnir vaxandi áhuga á og útbreiðslu þessarar hugmyndafræði; annars vegar almenn (sjá mynd) og hins vegar tengd ákveðnum fyrirtækjum eins og Hand in Hand merki Rapunzel eða samtökum eins og Fair Trade Proof sem eru samtök kaffibrennsluaðila.
Sem dæmi hefur kakóið sem Nói Síríus notar í súkkulaðið sitt undanfarin ár komið frá Barry Calibut sem kaupir kakóið af bændum í Cocoa Horizons sem eru samtök um sanngjörn viðskipti með kakó, vottuð af þriðja aðila og undir eftirliti Swiss Federal Foundation Supervisory Authority. Barry Calibut og þeirra viðskiptavinir borga yfirverð fyrir kakóið og rennur mismunurinn til verkefna á vegum Cocoa Horizons.
– Oddný Anna Björnsdóttir er bóndi og sjálfstætt starfandi ráðgjafi. Greinar í Bændablaðinu um vottanir og upprunamerkingar byggjast á verkefni sem hún vann fyrir Íslandsstofu veturinn 2018.Greiningin er aðgengileg í heild sinni á vef Íslandsstofu.