Raunhæf bjartsýni
Höfundur: Hörður Kristjánsson
Vel sóttur fundur um markaðssetningu á lambakjöti sem haldinn var á Hellu á síðasta degi jóla, hlýtur að auka bjartsýni á að kannski séu heilmiklir ónýttir möguleikar til tekjuaukningar í greininni. Það var samt óneitanlega sérstakt að ábendingin kæmi úr ranni sófasölumanns í Garðabæ.
Þórarinn Ævarsson, framkvæmdastjóri IKEA á Íslandi, lýsti á þessum fundi hugmyndum sínum um að stórauka sölu á lambakjötsréttum á næstu misserum og árum. Fyrir marga bændur hlýtur þetta að hafa hljómað nánast sem draumórar. Í þessari grein hafa menn nefnilega verið að horfa á harða baráttu áratugum saman við að selja hvert einast umframkíló sem eftir stendur þegar innanlandsmarkaðurinn er mettur. Leitað hefur verið ýmissa leiða til að markaðssetja umframbirgðir, oft með ærnum kostnaði.
Í gegnum tíðina hafa duglegir sölumenn þó fundið ýmsar snjallar leiðir til að markaðssetja íslenskar landbúnaðarvörur erlendis, en ævinlega hafa þær fallið um sjálfa sig. Ekki vegna þess að söluhugmyndirnar voru ekki góðar, heldur vegna óstöðugleika á Íslandi. Fyrst ber þar að nefna gengissveiflur sem ýmist lýsa sér í góðu skilaverði fyrir vöruna eða bullandi tapi. Annar þáttur er pólitískar sveiflur og heimóttarskapur sem lýsir sér m.a. í þjónkun við ákveðin herveldi sem leitt hafa til þess að lokað hefur verið fyrir öflug viðskiptasambönd. Þriðji þátturinn og ekki sá veigaminnsti er skortur á þolinmæði og trú á að dæmin geti gengið upp. Þar er engum um að kenna nema bændum sjálfum og þeirra afurðastöðvum. Þar má nefna mýmörg dæmi, eins og úr sögu markaðssetningar á kjöti og mjólkurafurðum, m.a. í Bandaríkjunum. Eitt sorglegasta dæmið er ef til vill ábendingar um nauðsyn þess að Íslendingar tryggðu sér rétt á skyrinu á heimsvísu. Nú hafa menn glutrað því risadæmi að mestu út úr höndunum og hafa tapað því gríðarlega verðmæta forskoti sem sá réttur hefði skapað.
Ljósið sem skein út úr myrkrinu eftir fundinn á Hellu er að hugmynd sófasölumannsins um markaðssetningu á kjöti er ekki bara snilld, heldur einfaldlega afar raunhæft mat á því sem hægt er að gera.
Það þarf svo sem engan reiknimeistara til að sjá það, að tvær milljónir ferðamanna þurfa að fá mat ef þeir eiga ekki að svelta í hel. Það þarf heldur engan reiknimeistara til að finna það út að 340 þúsund Íslendingar, sem fer auk þess ört fjölgandi, þurfa líka að borða mat ef þeir eiga ekki að veslast upp. Þetta vissi sófasölumaðurinn í Garðabænum, en það sem hann hafði umfram staðnaðan hugsanagang innan afurðasölukerfis íslenskra bænda var að hugsa örlítið öðruvísi. Hann velti því einfaldlega fyrir sér hvernig nýta mætti það sem afurðasölukerfið hefur litið á sem hálfgert úrkast, í alvöru og góðan mannamat sem mætti selja með hagnaði. Hann er samt ekki að gera neitt annað en að bjóða upp á rétti sem Íslendingar hafa þekkt um aldir, en framreiðir þá á nýjan hátt. Þetta er snilldin, að gera sér mat úr einfaldleikanum í allri sinni dýrð.
Nú þarf enginn að efast um það lengur að þetta er hægt og örugglega hefur sófasölumaðurinn líka rétt fyrir sér hvað varðar útflutning á kjöti. Það þarf heldur ekkert stærðfræðiséní til að reikna það út að þegar þessar hugmyndir verða farnar að virka að fullu, þá verður ekkert lambakjöt eftir sem þörf verður á að selja til útlanda.
Ef menn eru ekki tilbúnir til að grípa þessar hugmyndir á lofti og nýta tækifærin sem í þeim felast, þá er mönnum varla við bjargandi.