Prótein framtíðarinnar

Mikil áskorun liggur í því að mæta próteinþörf fyrir sívaxandi mannfjölda. Svokölluð nýprótein eru að ryðja sér í meira mæli til rúms í rannsóknum og þróun á matvælum framtíðarinnar.

Eftirspurn eftir próteini hefur aldrei verið meiri og er Evrópa ekki sjálfri sér næg þegar kemur að próteinframleiðslu. Aðgengi að hágæða próteinum framleiddum með sjálfbærum hætti fer minnkandi í ljósi loftslagsbreytinga og álags á auðlindir. Samt sem áður þarf slík framleiðsla að tvöfaldast fyrir árið 2050 til að mæta eftirspurn.

Þetta er meðal þess sem kom fram í erindi Margrétar Geirsdóttur, verkefnastjóra hjá Matís, á afmælisráðstefnu Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins þann 23. nóvember sl., en þar fjallaði hún um prótein morgundagsins.

„Nýprótein eru ekki algeng eða jafnvel óþekkt á diskum neytenda. Þau eru þróuð sérstaklega til þess að mæta vandamálum á borð við loftslagsmál, land- og vatnsnotkun, lýðheilsu, dýravelferð og hringrás,“ sagði Margrét meðal annars á fyrirlestrinum.

Ungarnir urðu grænir

Próteinum morgundagsins, sem eru talin álitlegust, er skipt niður í sjö flokka; örþörunga, skordýr, örveruprótein, belgjurtir, soja, fiskeldi og prótein sem ræktuð eru á tilraunastofu.

Í erindi sínu sýndi Margrét gervigreindarmyndir með vélrænum hugmyndum um hvernig framleiðsla frumuræktaðs kjöts og einfrumunga gætu litið út. Þróun slíkra prótein- verksmiðja eru ekki langt á veg komnar en þó glittir í spennandi lausnir þegar litið er til rannsókna sem unnar hafa verið, eða eru í vinnslu.

Þannig hefur Matís að undanförnu tekið þátt í nokkrum verkefnum um nýprótein. Einu þeirra er nýlokið en það er Evrópuverkefnið NextGenProteins. Í því voru prótein úr skordýrum og örveruprótein þróuð og notagildi þeirra prófuð í ýmsum matvælum og dýrafóðri. Í einni tilrauninni þar sem kjúklingum var gefið fóður sem innihélt hátt magn af örþörungapróteini urðu fjaðrir þeirra grænleitar auk þess sem fuglarnir brugðust illa við fóðurbreytingunum. Fóður sem innihélt lægra magn kom hins vegar ágætlega út.

Giant Leaps er annað Evrópuverkefni sem Matís er hluti af en það snýr að því að umbreyta fæðukerfinu með tilliti til umhverfisáhrifa og bættrar heilsu og vellíðanar fólks, dýra og jarðar. Margrét tók þar nokkur dæmi um nýsköpunarfyrirtæki sem hefðu rekið sig á stórar hindranir þegar kom að því að fá leyfi fyrir framleiðslu á söluvörum sem innihélt nýprótein á markað.

Raunhæft að framleiða hér grasprótein

Margrét lagði áherslu á möguleika Íslands þegar kemur að nýpróteinframleiðslu, til dæmis úr grasi, enda myndi slík framleiðsla fela í sér mikinn umhverfislegan ávinning fyrir Ísland.

Matís, RML, LbhÍ og Bændasamtökin vinna nú að verkefni styrkt af Matvælasjóði sem snýr að því að kanna möguleika á graspróteinvinnslu á Íslandi. Miðað við núverandi verðlagningu á próteini mun fjárhagslegur gróði af slíkri framleiðslu vera lítill þó hún sé vel raunhæf. Ísland hefur að mati Margrétar einstaka möguleika þegar kemur að ræktun og framleiðslu nýpróteina. Á þann hátt er hægt að auka sjálfbærni í innlendri matvælaframleiðslu en til að því markmiði verði náð eru áframhaldandi rannsóknir nauðsynlegar í samstarfi við alla hagaðila.