Sótspor búfjárstofna og búfjárafurða eftir heimsálfum
FAO, Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna, hefur tekið saman yfirlit um búfjárrækt og búfjárafurðir í heiminum og losun gróðurhúsalofttegunda eða sótspor af þeirra völdum. Talið er að draga megi úr losun gróðurhúsalofttegunda af völdum búfjárræktar um 30% með betri ræktunar- og framleiðsluaðferðum.
Þegar framleiðsla búfjárafurða er umreiknuð í próteingildi er mögulegt að bera saman framleiðslumagn milli tegunda og afurða. Sé slíkt gert er framleiðsla búfjár mest í Austur- og Suðaustur-Asíu um 14 milljón tonn af próteini á ári. Í Austur- og Suðaustur-Asíu er langmest ræktað af dýrum með einfaldan maga, svínum og hænsnum, en ekki jórturdýrum. Í Vestur-Evrópu, Norður- Ameríku, latnesku Ameríku og eyjum í Karíbahafinu er reiknuð próteinframleiðsla á hverju svæði fyrir sig milli 9 og 9,5 milljón tonn.
Framleiðsla einstakra svæða umreiknað í prótein. Próteinframleiðsla er reiknuð út frá magni af framleiddu kjöti, mjólk og eggjum.
Munurinn á próteinframleiðslu á þessum svæðum og í Austur- og Suðaustur-Asíu er að í latnesku- og Norður-Ameríku er mest alið af kjúklingum og nautgripum en í Mið- og Suður-Evrópu byggir próteinframleiðslan að mestu á nautgripum til kjötframleiðslu og mjólkurkúm.
Sé litið til annarra heimshluta er próteinframleiðsla í Suður-Asíu um 4 milljón tonn á ári. Í Mið-Austurlöndum, Norður-Afríku, Afríku sunnan Sahara, Austur-Evrópu, Eyjaálfunni og Rússlandi er próteinframleiðslan milli 1,5 og 3 milljón tonn á ári.
Fóðurnotkun búfjár
Áætluð fóðurnotkun búfjár í heiminum er 6 milljarðar tonna af þurrefni og þar af er einn þriðji af kornframleiðslu heimsins. Um 86% af fóðri búfjár er hráefni sem í dag er ekki nýtt til manneldis. Af ræktuðu landi í heiminum er mest notað til að rækta soja og um 4% af uppskerunni er notuð í búfjárfóður.
Fóður jórturdýra er ríflega 57% gras og lauf en búfé með einfaldan maga, svín og hænsni, éta um 72% af öllu korni sem nýtt er sem búfjárfóður.
Fóðurnotkun búfjár. Hlutfall fóðurgerðar ólíkra búfjárstofna.
Losun búfjár í koltvísýringsígildum
Búfjárrækt er viðamikill þáttur þegar kemur að losun gróðurhúsalofttegunda af mannavöldum. Alls er losun koltvísýringsígildis vegna búfjár áætluð tæp 8,5 milljarðar tonna. Þar af er um helmingurinn metan og koltvísýringur og nituroxíð 25% hvort efnasamband.
Losun gróðurhúsalofttegunda búfjár sem koltvísýringsígildi eftir afurðum í magni próteins.
Losun gróðurhúsalofttegunda eftir búfjártegundum
Ræktun á nautgripum til kjöt- og mjólkurframleiðslu á langstærstan þátt í losun gróðurhúsalofttegunda í búfjárrækt í heiminum. Áætluð losun nautgripa er ríflega 5 milljarðar tonna í koltvísýringsígildum, eða rúm 65% af árlegri losun allra gróðurhúsalofttegunda í búfjárrækt í heiminum.
Losun svína, kjúklinga, buffalóa og minni jórturdýra eins og sauðfjár og geita er milli 7 og 11% af heildarlosuninni.
Áætluð heildarlosun koltvísýringsígilda í milljónum tonna eftir búfjárstofnum.
Losun gróðurhúsalofttegunda vegna afurða
Nautakjöt og mjólk eru þær landbúnaðarafurðir sem valda mestri losun gróðurhúsalofttegunda í heiminum vegna afurða, eða 3 og 1,6 milljarða tonna koltvísýringsígilda á ári. Kjúklingakjöt og egg eru annar stærsti losunarþátturinn, 830 milljón tonn, svínakjöt sá þriðji, 820 milljón tonn og buffalóakjöt og buffalóamjólk sá fjórði, 700 milljón tonn og kjöt- og mjólkurframleiðsla af minni jórturdýrum, sauðfé og geitum, í því fimmta 500 milljón tonn af koltvísýringsígildum. Það sem eftir stendur er meðal annars vegna andakjöts, annarri fuglakjötsframleiðslu og ónýtanlegra afurða.
Ef borið er saman próteininnhald mismunandi landbúnaðarafurða og losum gróðurhúsalofttegunda af þeirra völdum kemur í ljós að framleiðsla á buffalóakjöti losar mest, eða 404 kíló af koltvísýringsígildum fyrir hvert kíló af próteini. Framleiðsla á próteini í nautakjöti er annar mesti losunarvaldurinn með losun upp á 295 kíló af koltvísýringsígildum fyrir hvert kíló af próteini. Kjöt og mjólk framleidd af minni jórturdýrum og buffalóamjólk er í þriðja, fjórða og fimmta sæti með losun á 210, 148 og 140 kílóum að koltvísýringsígildum fyrir hvert framleitt kíló af próteini. Framleiðsla á kúamjólk, kjúklingakjöti, eggjum og svínakjöti losar minnst af gróðurhúsalofttegundum við framleiðslu á hverju kílói af próteinum og minna en 100 kíló af koltvísýringsígildum hver afurð.
Vert er að geta þess að magn losunar gróðurhúsalofttegunda hjá jórturdýrum getur verið breytilegt eftir aðstæðum í umhverfinu, ræktunaraðferðum og fóðri. Séu þessir og aðrir þættir, eins og flutningur, sem hafa áhrif á losunina teknir til vandlegrar skoðunar sést að með stjórnun þeirra má draga talsvert úr losun gróðurhúsalofttegunda.
Losun gróðurhúsalofttegunda eftir uppruna
Losun gróðurhúsalofttegunda frá búfé stafar af fjórum megin þáttum, meltingu, búfjáráburði, fóðurframleiðslu og orkunotkun vegna búfjáreldis.
Við meltingu myndast metan. Metanmyndunin er mun meiri hjá jórturdýrum en dýrum með einfaldan maga. Gæði fóðurs hefur mikil áhrif á magn metans sem myndast við meltinguna. Við meltingu á trefjaríku, grófu og tormeltu fóðri verður metanmyndunin meiri en við meltingu á auðmeltanlegu fóðri.
Í búfjáráburði er að finna bæði metan og nituroxíð. Metan losar niðurbrot áburðarins af völdum andrúmsloftsins en nituroxíð við niðurbrot ammoníaks. Ólíkar aðferðir við geymslu á búfjáráburði hafa áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda af hans völdum. Búfjáráburður sem geymdur er í fljótandi formi losar meira af gróðurhúsalofttegundum en búfjáráburður í föstu formi.
Mikið losnar af gróðurhúsalofttegundum við framleiðslu á fóðri fyrir búfé, til dæmis þegar skógar eru felldir, mýrar þurrkaðar til að búa til beitiland og land til að rækta fóðurjurtir. Auk þess sem mikil losun á sér stað þegar nituroxíð losnar út í andrúmsloftið við notkun á búfjáráburði og tilbúnum niturríkum áburði og við flutning fóðurs á milli staða.
Orkunotkun vegna búfjáreldis á sér stað gegnum allt framleiðsluferlið. Framleiðsla á tilbúnum áburði, notkun á vélbúnaði við ræktun, uppskeru, vinnslu og flutningi á fóðri og öðrum aðföngum, losar mikið magn gróðurhúsalofttegunda sem á að reikna með sem hluta af framleiðsluferlinu. Losun á sér einnig stað við notkun á annars konar vélbúnaði eins og viftum í gripahúsum, lýsingu, við mjaltir og margs konar annars konar tækjum og búnaði. Einnig á sér stað losun við vinnslu afurða, pökkun og flutningi þeirra í verslanir og á disk neytenda.
Áætlað er að magn gróðurhúsalofttegunda sem þessir þættir losa skiptist þannig að melting búfjár losi um jafngildi 3,5 milljarða af koltvísýringsígildum, eða 44% af heildarmagninu. Búfjáráburður 800 milljón tonn, eða um 10%. Fóðurframleiðsla 3,3 milljarða tonna, um 41%, og orkunotkun vegna búfjáreldis, afurðavinnslu og flutninga á aðföngum og afurðum 400 milljón tonn í koltvísýringsígildum, eða 5% af heildarmagninu.
Losun gróðurhúsalofttegunda eftir heimshlutum
Magn losunar frá landbúnaði eftir heimshlutum er breytilegt og ræðst að mestu af fjölda jórturdýra og búfjár með einfaldan maga á hverju svæði. Losunin ræðst einnig af gerð fóðurs, beitarlands og orkunotkunar við ræktunina.
Þrátt fyrir að mikið hafi dregið úr losun gróðurhúsalofttegunda í latnesku Ameríku og eyjum í Karíbahafinu er hún enn mest þar 1,9 milljarðar tonna í koltvísýringsígildum og aðallega vegna nautgriparæktar til kjötframleiðslu. Losunin í Austur- og Suðaustur-Asíu er 1,6 milljarðar tonna og 1,5 milljarðar tonna í Asíu sunnanverðri. Í Norður-Ameríku og Evrópu er losunin um 600 milljón tonn í hvorri álfu. Losun gróðurhúsalofttegunda í koltvísýringsígildum í Mið-Austurlöndum, Norður-Afríku og Afríku sunnan Sahara er um 400 milljón tonn á hverju svæði en í Austur-Evrópu og Rússlandi milli 100 til 200 milljón tonn í koltvísýringsígildum.
Losun gróðurhúsalofttegunda frá búfé eftir heimshlutum.
Dregið úr losun vegna búfjárræktar
Draga má úr losun gróðurhúsalofttegunda í búfjárrækt með því að draga úr framleiðslu og neyslu búfjárafurða eða með því að draga úr losun við framleiðsluna. Talið er að með því að breyta framleiðsluferli búfjárræktar megi draga úr losun gróðurhúsalofttegunda í greininni um allt að 30%, eða um 1,8 milljarða tonna koltvísýringsígilda.
Heildar og hugsanlegur samdráttur í losun gróðurhúsalofttegunda í búfjárframleiðslu með breytingum á framleiðsluferlinu.
