Allir upp á dekk ... eða út á akurinn
Í gegnum aldir höfum við sem þjóð alist upp við að landbúnaður snúist um kýr og kindur. Þessar stoðir greinarinnar hafa staðið undir meginþorra framleiðslunnar í gegnum áratugi.
Og ekki skal gera lítið úr því, aftur á móti verður ekki litið framhjá þeim neyslubreytingum sem eiga sér stað hjá landanum og er svo komið að neysla á svína- og kjúklingakjöti er að verða um 50% af því kjöti sem við neytum. Þegar horft er til baka þá hafa bændur fylgt þessari þróun markaða með breyttum búskaparháttum og öðrum áherslum í sínum störfum. Einnig hafa bændur sótt sér þekkingu erlendis og þróað framleiðslu hér heima í takt við landfræðilega legu landsins á norðlægum slóðum. En þegar litið er til menntakerfisins sem bændastéttin reiðir sig á, hvar Landbúnaðarháskóli Íslands fer fremst í flokki, virðist sem þróun náms eða öllu heldur framboð náms í greinum sem snúa að framleiðslu, t.a.m. á svínum, kjúklingi og eggjum, ekki hafa fylgt þeim breytingum sem orðið hafa á búskaparháttum. Þarna verðum við að gera betur ef við ætlum okkur að verða sjálfbærari með þær frumframleiðslugreinar sem við stefnum á að stóla á til framtíðar.
Í því tilliti þarf einnig að líta til þess hvernig við hyggjumst byggja upp rannsóknarstarf til framtíðar og þá hugsanlega í samstarfi við erlenda háskóla. Þá má nefna að Menntaskólinn í Kópavogi rekur metnaðarfulla starfsemi sem skiptir landbúnaðinn miklu máli. Við skólann er kennt bakaranám, kjötiðn, matreiðsla, framreiðsla og grunndeild matvæla og ferðagreina. Hið sama gildir um Verkmenntaskólann á Akureyri, þar er kennt kjötiðn og matartækni.
Það er okkur afar mikilvægt í okkar litla samfélagi að iðn- og starfsmenntanámi fylgi það fjármagn sem þarf til að standa undir námi af þessum toga þar sem við reiðum okkur á ferðaþjónustu sem gjaldeyrisskapandi atvinnugrein og ekki síður í tengslum við alla úrvinnslu íslenskra afurða til framtíðar.
Kynslóðaskipti
Undanfarin misseri hafa Bændasamtökin átt í góðum samskiptum við Samtök ungra bænda um það hvernig skynsamlegast sé að nálgast umræðuna um kynslóðaskipti í landbúnaði þannig að hún nái árangri. Eitt sem hefur verið til umræðu er stuðningur við kynslóðaskipti og nýliðun með framlagi í gegnum rammasamning landbúnaðarins. Samkvæmt úthlutunarreglum getur stuðningurinn að hámarki numið 20% af heildarfjárfestingakostnaði á ári og skulu framlög til einstakra nýliða ekki vera hærri en 9 milljónir kr. í heildarstuðning. Á síðasta ári komu um 137 millj. til úthlutunar þegar fjárfestingarþörf skv. umsóknum nam nærri 3 milljörðum kr. Hér er augljóst reikningsdæmi sem gengur ekki upp.
Við hjá Bændasamtökunum höfum velt því upp hvers vegna ekki sé hægt að aðlaga þær aðgerðir og ívilnanir sem þegar eru til í kerfinu, þ.e. ráðstöfun á séreignarsparnaði og hlutdeildarlán. Væri það ekki framúrstefnuleg löggjöf að aðlaga lagaheimild fyrir fyrstu kaupendur á bújörð til ráðstöfunar á séreignarsparnaði? Þetta er ekki bara nauðsynlegt heldur fylgir því ákveðin sanngirni og fullkomið jafnræði að aðgerðir stjórnvalda nýtist öllu ungu fólki, hvar sem það svo kýs að búa og starfa. Einnig höfum við rætt hvernig það megi vera að fyrstu kaup í hlutdeildarláni nái einungis til íbúðarhúsnæðis í þéttbýli. Er ekki mögulegt að láta þá aðgerð einnig ná til lögbýla og þá til íbúðarhúshluta bújarðarinnar? Öll þessi atriði skipta máli svo við getum stutt við kynslóðaskipti í landbúnaði sem er okkur öllum mikilvæg. Einnig höfum við bent á möguleika í gegnum Menntasjóð námsmanna um ívilnanir til þeirra sem taka að sér að sinna störfum í hinum dreifðu byggðum svo sem dýralækna sem verulegur skortur er á í hinum dreifðu byggðum.
Regluverkið er mannanna, nú eða löggjafans verk, en allt hlýtur þetta að stefna að sama markmiðinu. Reynum að hugsa út fyrir boxið svo við tryggjum þjónustu sem víðast og gerum ungu fólki kleift að búa við sambærilega þjónustu eins og þéttbýlið býr við.