Tollasamningar Íslands við Evrópu
Þann 17. september 2015 var gerður tollasamningur við ESB. Í honum er gert ráð fyrir mikilli aukningu á innflutningi frá ESB. Árið 2021 er gert ráð fyrir að samningurinn verði að fullu kominn til framkvæmda.
Aukning í innflutningi er gríðarleg og útflutningurinn er að mestu bundinn við mjólkurafurðir og kindakjöt. En þegar magntölur eru teknar saman þá sést hvað tollasamningarnir eru gríðarlega óhagstæðir og hreinlega aðför að íslenskum landbúnaði.
18-20% af allri innanlandsneyslu flutt inn
Í stuttu máli þá munum við Íslendingar fá að flytja út 8.800 tonn af landbúnaðarvörum til landa Evrópusambandsins. Á móti þá má flytja inn 3.812 tonn af landbúnaðarvörum til Íslands á lágum eða engum tollum frá Evrópusambandslöndum.
Semsagt, Ísland með 338 þúsund íbúa leyfir innfluttning á 11,2 kg af landbúnaðarvörum á hvert mannsbarn og fær í staðinn að flytja út 0,017 kg á hvert mannsbarn í Evrópu. Samkvæmt núgildandi tollasamningum er leyfilegt magn á innflutningi á svína- og kjúklingakjöti frá Evrópu um 12% af allri innanlandsneyslu hér á landi, sem er gríðarlega hátt hlutfall. Þá er ótalið það magn sem flutt er inn í gegnum svokallaða „opna tollkvóta“ sem setur þetta hlutfall í 18-20% af innanlandsneyslu.
Í samningnum eru stærstu flokkar innflutnings: Alifuglakjöt: 856 tonn, svínakjöt: 700 tonn og nautakjöt: 696 tonn.
Í samningnum eru stærstu flokkar í útflutningi: Skyr: 4.000 tonn, kindakjöt 3.050 tonn og smjör 500 tonn.
Tollasamningarnir eru með öllu óháðir afurðaverðmæti og gætu því hæglega leitt til vöruskiptahalla. Þrátt fyrir þennan mun í tonnum talið þá getur verið mikill verðmunur á kjötvörum og afurðum inn og út úr landinu. Ísland er ekki að flytja út allt þetta magn mjólkurafurða sem kveðið er á um í samningnum og því líklegra en hitt að af þessum samningum er snúa að landbúnaðarvörum sé gríðarlegur viðskiptahalli. Tollasamningarnir eru því slæmir efnahagslega og framkvæmd þeirra er ansi ógagnsæ.
Aftrar innlendri framleiðslu
Það sem er samt alvarlegast við tollasamningana er sú staðreynd að þeir aftra innlendri ræktun og framleiðslu. Innlendir framleiðendur eru heftir á mettum markaði. Mikill innflutningur aftrar bændum frá því að fjárfesta í sínum greinum. Sérstaklega á þetta við um svínabændur og kjúklingabændur enda er verið að flytja inn 18-20% af allri innanlandsneyslu í þessum tveimur flokkum.
Ofan á það er útflutningur á þessum afurðum takmarkaður. Í svínakjöti má flytja inn 700 tonn frá Evrópu en eingöngu flytja út 500 tonn. Í alifuglakjöti má flytja inn 856 tonn frá Evrópu en ekki flytja út nema 300 tonn.
Samningarnir aftra bændum að fjárfesta í tækjabúnaði, vöruþróun, nýsköpun og að stækka sín bú sem eykur hagræði sem skilar lægra vöruverði til neytenda.
Miklu nær væri að gera samninga sem eru í sama hlutfalli á milli markaðssvæða. Ef slíkt yrði gert og við myndum flytja hlutfallslega sama magn inn til Íslands og við megum flytja til Evrópu, þá mætti flytja inn 66 tonn frá Evrópusambandinu án tolla eða á lágum tollum eða sem nemur 0,017 kg á hvert mannsbarn. En ekki 3.812 tonn. Nú eða að flytja út 5.725.621 tonn til Evrópu, eða sem nemur 11,27 kg. á hvert mannsbarn í Evrópusambandinu. En ekki bara 8.800 tonn.
Slíkir samningar, hvor leiðin sem valin yrði, gæfu íslenskum bændum tækifæri á því að fjárfesta í nýsköpun, stækkun og vöruþróun í hverri grein fyrir sig. Hvort sem væri til hagsbóta fyrir innanlandsmarkað eða til útflutnings. Enda munar gríðarlega um 18 -20% hlutdeild á takmörkuðum markaði.
Forsendubrestur í BREXIT
Nú þegar Bretar eru að klára sín mál með útgöngu úr ESB þá vekur það vissulega upp spurningar um forsendur tollasamninga Íslands við Evrópusambandið. Það munar verulega um það þegar 67 milljóna manna markaður gengur út úr samningi við 512 milljóna manna markað. Um er að ræða 13% minnkun með þessari einu útgöngu.
Utanríkisráðherra hefur þegar gert ákveðnar ráðstafanir með þá stöðu og gert ramma um samkomulag við Breta þegar og ef af BREXIT verður.
Samhliða því ættu íslensk stjórnvöld að undirbúa nýja samninga við Evrópusambandið í ljósi þessara breyttu forsendna. Þá væri gott að menn hefðu í huga ofangreindar skekkjur sem hafa verið í tollasamningum milli Íslands og Evrópu.