Svör Norðuráls við spurningum í opnu bréfi Umhverfisvaktar við Hvalfjörð

Í bréfi til Norðuráls 7. júlí sl. veltir Umhverfisvaktin fyrir sér kynningu Norðuráls á góðum árangri í umhverfismálum og hvort það sé rétt að álverið á Grundartanga sé á heimsmælikvarða.

Svarið við þessari spurningu er: Já, álverið á Grundartanga er á heimsmælikvarða. Það á við um umhverfismál og það á einnig við um öryggismál, gæði framleiðslu og rekstur álversins almennt. Þessi góði árangur er hvorki sjálfgefinn né tilviljun. Hann hefur náðst með þjálfuðu og góðu starfsfólki, markvissum vinnuferlum, fjárfestingum í búnaði og hópi íslenskra sérfræðinga á sviði álframleiðslu sem hafa vakið alþjóðlega athygli fyrir árangur sinn.

Starfsfólk Norðuráls er stolt af þeim góða árangri sem hefur náðst í umhverfismálum á Grundartanga. Hann er staðfestur í niðurstöðum umhverfisvöktunar og græns bókhalds sem sýnir að áhrif Norðuráls á lífríkið eru óveruleg og losun efna er vel innan settra marka.

Hér eru spurningar Umhverfis­vaktarinnar við Hvalfjörð og svör Norðuráls:

1. Er frammistaða Norðuráls á heimsmælikvarða ef iðjuverið þarf heimild til að losa ríflega 40% meira af flúor á hvert tonn áls heldur en Alcoa Fjarðaál?

Álver Norðuráls á Grundartanga fylgir reglugerðum og ákvæðum í starfsleyfi sem sett eru af Umhverfisstofnun. Við útgáfu starfsleyfis er stuðst við lög og reglur og einnig aðstæður á hverjum stað. Hvorki Norðurál né sambærileg fyrirtæki ákvarða sjálf heimildir eða viðmiðunarmörk. Reynslan sýnir að Norðurál hefur staðist vel öll skilyrði sem sett hafa verið og t.d. er losun flúors á síðasta ári langt undir leyfilegum mörkum í starfsleyfi.

2. Finnst Norðuráli rétt að miða „árangur“ sinn við sl. ár þar sem veðurskilyrði voru allt önnur en árin á undan og flúor rigndi jafnt og þétt af gróðri?

Hér gætir þess misskilnings að veðurfar hafi áhrif á losun. Það er ekki rétt. Myndin, sem vísað er til, sýnir hvað álverið losar af flúor við framleiðslu sína. Veðurfar hefur engin áhrif á það. Veðurfar hefur hins vegar augljóslega áhrif á dreifingu útblásturs. Ítarlega er fjallað um það á hverju ári í umhverfisvöktunarskýrslum fyrir Grundartangasvæðið. Eins og áður sagði hafa þær staðfest að frá upphafi starfsemi Norðuráls, árið 1998, hafa engin neikvæð áhrif fundist á lífríki svæðisins.

Eins og sést er losun flúors langt undir viðmiðunarmörkum. Einnig að losun á hvert framleitt tonn af áli hefur minnkað verulega. Þetta er eftirtektarverður árangur og reyndar svo góður að þrátt fyrir að álverið á Grundartanga framleiði nú nærri 30 þúsund tonnum meira af áli á ári en fyrir nokkrum árum síðan þá er heildarlosun flúors minni. Ekkert bendir til annars en að svo verði áfram við frekari framleiðsluaukningu.

3. Finnst forsvarsmönnum Norðuráls það óveruleg umhverfisáhrif að á meirihluta vöktunarbæja skuli ár eftir ár mælast svo hátt flúor í kjálkum sauðfjár að hætta sé á tannskemmdum og að tannskemmdir hafi orðið í sauðfé nú þegar?

Bein og tennur í á annað þúsund fjár á svæðinu hafa verið rannsökuð og dýralæknar hafa skoðað mun fleiri ær með reglubundnu eftirliti. Í þeim rannsóknum hafa aldrei fundist dæmi um neikvæð áhrif flúors á fé eða aðrar skepnur. Engar tannskemmdir, engar beinskemmdir né önnur neikvæð áhrif, sem tengja má við starfsemi Norðuráls með nokkrum hætti. Samkvæmt Sigurði Sigurðarsyni dýralækni hefur tannheilsa sauðfjár í Hvalfirði lengi verið frekar léleg. Sú heilsufarssaga hefst löngu fyrir iðnaðaruppbyggingu í firðinum. Því er ekki óþekkt að blettir sjáist á tönnum. Ef grunsemdir um áhrif flúors á tennur hafa verið tilkynntar, hefur Norðurál ávallt farið fram á að slíkt sé skoðað frekar og dýralæknar hafa farið á staðinn. Í þeim skoðunum hafa aldrei fundist merki þess að um áhrif af flúor sé að ræða.

4. Í ljósi þess að austlægar vindáttir ríkja á svæðinu: Finnst forsvarsmönnum Norðuráls það óveruleg umhverfisáhrif að afföll sauðfjár vestan við iðjuverið skuli vera marktækt meiri og frjósemi minni heldur en í öðru sauðfé?

Hér er vísað til meistararitgerðar Gyðu Björnsdóttur, stjórnarmanns í Umhverfisvaktinni. Engin ástæða er í sjálfu sér til að efast um þá niðurstöðu Gyðu að frjósemi sé lægri og afföll meiri á svæðinu. Hins vegar sýnir skýrslan að nánast engar líkur eru á því að þetta sé vegna mengunar frá Grundartanga.

Í ritgerðinni er veigamikil ástæða aukinna affalla tilgreind. Á bls. 40 í ritgerðinni er vísað í viðtal við bónda á því svæði sem um er rætt. Þar segir: „Í viðtalinu leggur hann áherslu á að ýmsir sjúkdómar sem hann nefnir, s.s. hósti og kregða, liðbólga, vörtur í munnvikum og svöðusár á klaufum hafi borist á bæinn með fé sem hann hafi keypt. Hann hefur misst um 14,3% af fé á bænum á síðastliðnu ári (nóv. 2012 - des. 2013) en nefnir að það sé einsdæmi að svo margt fé hafi drepist á einu ári .“ Ljóst er að umræddir sjúkdómar hafa ekkert með flúor eða mengun að gera.

Á bls. 44 er fjallað um lægri frjósemi fjár á þessa sama svæði. Þar kemur fram miðað við fyrirliggjandi rannsóknir sé ekkert sem bendi til þess að lægri frjósemi á svæðinu sé vegna flúors. Orðrétt segir: „Ólíklegt er að sauðfé í nágrenni iðjuveranna á Grundartanga fái fóður sem inniheldur flúor í því magni sem NRC tilgreinir að þurfi til þess að hafa áhrif á frjósemi.“ Sérfræðingar Norðuráls benda á að ekki sé ólíklegt að sjúkdómar í aðfluttu fé (sbr. tilvitnun hér að framan) séu megin ástæða þessara frávika.
Þá er ánægjulegt að lesa það úr ritgerð Gyðu að bændur í Hvalfirði eru almennt ánægðari með heilsufar sauðfjár síns en bændur fjær Grundartanga. Þetta kemur skýrt fram á bls. 43 í ritgerðinni :
Niðurstöður spurningakönn­unarinnar benda til þess að bændur séu almennt ánægðir með heilsufar sauðfjár á bæjum sínum ..... Þá eru marktækt fleiri bændur nær  iðjuverunum á Grundartanga sem telja heilsufar mjög gott eða frekar gott en fjær.“

5. Finnst Norðuráli það æskileg staða, að áhrif langtíma flúorálags á kindur og hross skuli ekki þekkt, en leyfilegt útsleppi flúors byggt á áætluðu þoli dýranna?

Áhrif flúors á búfénað hafa verið rannsökuð í tugi ára og eru vel þekkt. Á grundvelli þeirra rannsókna hafa viðmið um magn flúors í fóðri verið sett. Á Íslandi er alla jafna miðað við evrópsk viðmið sem eru 30 μg F/g 1. Viðmið í Bandaríkjunum fyrir fóður eru að fyrir 12 mánaða tímabil á flúor að vera innan við 30-35 μg F/g, meðaltal hvaða tveggja mánaða tímabils sem er má ekki fara yfir 60 μg F/g og meðaltal hvaða eins mánaðar tímabils sem er má ekki fara yfir 80 μg F/g.1 Styrkur efna er mældur í míkrógrömmum á hvert gramm af þurrþyngd (eftir þurrkun í ofni) vegna þess að vatnsinnihald er misjafnt og getur breyst á skömmum tíma.

Í vöktunarskýrslum Norðuráls sést að styrkur flúors í grasi utan þynningarsvæðis á Grundartanga hefur aldrei mælst yfir 30 μg F/g, allt frá upphafi mælinga árið 1997. Hæsta gildi mælinga í grasi á síðasta ári var 7,9 μg F/g í Fannahlíð, sem er við mörk þynningarsvæðis á Grundartanga.

6. Skýrslur sýna að heysýni voru ekki flúormæld fyrr en sex árum eftir mengunarslysið í álveri Norðuráls 2006. Hverju sætir það?

Þessi fullyrðing er ekki rétt. Þann 24. ágúst 2006 fór rafmagn af einu hreinsivirki Norðuráls í um 20 klukkustundir. Atvikið var tilkynnt viðkomandi yfirvöldum. Stuttu síðar, í september 2006, voru tekin sýni á 5 bæjum utan þynningarsvæðis. Hæsta gildi flúors í grasi mældist í Fannahlíð, 15 μg F/g sem er um 50% undir viðmiðunarmörkum.

Fylgst hefur verið með gróðri á svæðinu á hverju ári frá 1997. Þar á meðal hefur verið fylgst með magni flúors í grasi. Grassýni eru tekin nærri túnum en ekki á ræktuðum túnum eða úr heyi af þeim. Fyrir því er sú einfalda ástæða að á tún eru bornar ýmsar tegundir af áburði. Ef sýnin væru tekin af túnum eða úr heyi myndu áhrif áburðargjafar blandast við áhrif af útblæstri iðjuvera. Áburður getur innihaldið ýmis efni, þar á meðal bæði brennistein og flúor.

7. Norðurál hefur á hendi umsýslan vöktunar vegna eigin mengunar. Telur Norðurál, í ljósi beinna fjárhagslegra og viðskiptalegra tengsla fyrirtækisins við rannsakendur, Umhverfisstofnun og höfunda vöktunarskýrslna, trúverðugleika mengunarmælinga nægilegan?

Álver Norðuráls á Grundartanga fylgir reglugerðum og ákvæðum í starfsleyfi sem sett eru af Umhverfisstofnun. Hvorki Norðurál né sambærileg fyrirtæki ákvarða sjálf heimildir eða viðmiðunarmörk. Það sama á við um vöktun svæðisins. Lög og reglur segja til um að fyrirtækin skuli láta gera ákveðnar mælingar, greiningar og skýrslur.

Frá því Norðurál hóf rekstur á Grundartanga árið 1998 hefur farið fram ítarleg vöktun á áhrifum álversins á umhverfi sitt. Vöktunin felur í sér rannsóknir og eftirlit með 59 mæliþáttum í og við Hvalfjörð, s.s. loftgæðum, veðri, úrkomu, ferskvatni, kræklingi, sjávarseti, grasi, laufi, barri, heyi, sauðfé og hrossum. Rannsóknirnar eru gerðar af Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Háskóla Íslands, Náttúrufræðistofnun, Landbúnaðarháskóla Íslands og fleiri óháðum aðilum.

Við höfum aldrei efast um færni og einurð þeirra tuga vísindamanna sem koma að umhverfisvöktun á nágrenni álvers Norðuráls. Hins vegar hafa þeir vissulega þurft að þola að bornar séu brigður á trúverðugleika starfa þeirra.

Faxaflóahafnir fengu á síðasta ári teymi sérfræðinga til að gera úttekt á mengunarmælingum á stóriðjusvæðinu við Grundartanga. Niðurstöðurnar sýna að störf fyrrgreindra vísindamanna eru fyrsta
flokks og gefa góða mynd af áhrifum fyrirtækjanna á umhverfi sitt. Þær sýna að rétt hefur verið staðið að mælingum og að niðurstöður þeirra eru réttar. Jafnframt kemur fram að þær kröfur sem gerðar eru til álvera hér á landi eru meðal þeirra ströngustu í heimi.

8. Finnst forsvarsmönnum Norðuráls það til fyrirmyndar að erfitt sé að lesa skýrslur um umhverfisvöktun sér til gagns?

Ábendingar um framsetningu í skýrslum eru vel þegnar og hægur vandi er að koma þeim á framfæri, enda er tilgangurinn sá að fólk geti nýtt sér upplýsingarnar og haft af þeim gagn. Skýrsla Umhverfisvöktunar iðnaðarsvæðisins á Grundartanga og allar sérfræðiskýrslur eru aðgengilegar á heimasíðu Norðuráls www.nordural.is.

9. Finnst forsvarsmönnum Norðuráls það til fyrirmyndar að ekki sé til viðbragðsáætlun vegna mengunarslysa í iðjuverinu?

Viðbragðsáætlun Norðuráls á Grundartanga tekur til hugsanlegra mengunarslysa.

10. Finnst forsvarsmönnum Norðuráls það til fyrirmyndar að auka álframleiðsluna og þar með losun flúors þótt iðjuverið starfi í blómlegu landbúnaðarhéraði?

Okkur hjá Norðuráli er vel ljóst að við erum stórt fyrirtæki á viðkvæmu svæði. Starfsemin er viðamikil og þarf mikið olnbogarými. Við erum líka meðvituð um að það eru ekki allir sáttir við staðsetninguna og áhrifin. Við getum ekki breytt staðsetningunni - augljóslega. Hins vegar getum við sýnt metnað og vilja til að lágmarka áhrifin. Það höfum við lagt áherslu á og munum kappkosta áfram. Rannsóknir sýna að starfsemi Norðuráls er ekki skaðleg umhverfinu og ekkert sem bendir til að starfsemin verði það eftir að stækkunin hefur farið fram.

Grundartanga,
11. september 2014.