Atkvæðamestu kornræktendurnir virðast flestir ætla að halda sínu striki

Almennt má segja að hljóðið sé frekar þungt í kornbændum eftir áföll síðustu ára. Sumir hafa verið að draga saman og ætla að halda áfram á þeirri braut í vor, en aðrir ætla að halda sínu striki þrátt fyrir allt. 

 

Hafa ber í huga að skilyrði svínabænda eru hagstæðari en annarra jarðræktenda að því leyti að þeir eiga kost á rýmri framlögum í formi ræktunarstyrkja eins og reglugerðir kveða á um í dag. Þeir eiga til að mynda kost á fullum styrk fyrir allt að 75 hektara lands, en aðrir ræktendur eru styrktir að fullu fyrir 30 hektara að hámarki. Aðeins minna er greitt á hvern hektara sem er umfram þessi stærðarmörk, en eftir sem áður njóta svínabændur styrkja fyrir 2,5 sinnum stærri akra en aðrir.

 

Sigurður Eyþórsson, framkvæmdastjóri Bændasamtaka Íslands, segir að enn sé langt í land, í yfirstandandi samningaviðræðum um nýjan búvörusamning, varðandi útfærslur á nýju fyrirkomulagi jarðræktarstyrkja. „Það er vilji til þess að jarðræktarstuðningur verði efldur í samningunum og ekki hefur verið rætt um annað en að öll jarðrækt verði studd með sambærilegum hætti, sama hvaða grein menn stunda.“

 

Bændablaðið ræddi við nokkra kornræktendur sem hafa talsvert látið að sér kveða á síðustu árum og kannaði hug þeirra.

 

Eymundur í Vallanesi fékk enga uppskeru

 

Eymundur Magnússon í Vallanesi á Fljótsdalshéraði hefur á síðustu árum verið atkvæðamikill í ræktun á byggi til manneldis, lífrænt vottað undir vörumerkinu Móðir jörð. Hann segir sumarið 2015 hafa verið með eindæmum kalt og grátt á Héraði. „Í fyrra fengum við enga uppskeru af korni. Haustið 2014 þresktum við 100 tonn svo munurinn er dramatískur – og þar að auki fóru um 20 tonn í gæsirnar haustið 2014. Engir íslenskir framleiðendur geta selt okkur í hallæri til að standa straum af vörulínu okkar þannig að við urðum að kaupa frá Danmörku.

 

Við erum með góðan og vaxandi markað fyrir lífrænt ræktað bygg til manneldis og það kemur ekki til greina að gefast upp. Í þessari grein, eins og reyndar í öllum búskap á Íslandi, þurfa menn að þola áföll af völdum ótíðar.

 

Það er því engin ástæða til uppgjafar vegna veðurfars, en vissulega sýnir reynslan að það verða áföll af og til. Það verður því að reikna með því, en það verða jú áföll í öðrum löndum líka vegna haglélja, þurrka og annarrar ótíðar. Mikilvægt er að bótakerfið taki tillit til þess, en það er til mikils að vinna að hafa kornrækt á Íslandi til að auka fjölbreytni í matvælaframleiðslu og til að auka sjálfbærni í hefðbundnum búskap þar sem menn eru annars að styðjast við innflutt kjarnfóður. Auðvitað eru hlutir eins og ágangur gæsa og álfta eitthvað sem er mikilvægt að leysa með auknum veiðum, bæði vor og haust. Það má ekki binda hendur bænda þannig að þeir geti ekki varið sína ræktun fyrir sívaxandi ágangi sem virðist valda því að margir eiga erfitt með að halda úti ræktun. Það er líka eftirsjá að þessari gómsætu villibráð sem flýgur úr landi, full af villtum jurtum, berjum og korni. Við þurfum að snúa þessu vandamáli í tekjulind með skipulögðum veiðum.

 

Björgvin Harðarson hefur ræktað korn í nokkuð stórum stíl í Gunnarsholti fyrir svínabúið í Laxárdal í Skeiða- og Gnúpverjahreppi, þar sem rekið er fjölskyldubú. „Allt bygg náðist í hús á síðasta ári, sem fuglinn tók ekki. Veðrið skemmdi kornið ekki mikið, aðallega var tjónið af völdum álfta og gæsa. Sáð var í um 160 hektara bygg og 36 hektara nepju. Um 10 hektarar náðust ekki af nepju og verður séð til með að ná því núna seinni part vetrar ef viðrar. Tjón af fugli var um 30 hektarar. Akrar voru úðaðir gegn augnflekk og illgresi og kom það vel út. Krían stóð öll veður af sér sem ég hef ekki séð áður.

Framtíðin er óljós, en verðlækkun á áburði og olíu hjálpar til. Sala á afurðum sem aldar eru á íslensku byggi er að aukast, til að mynda svínakjöti, og því er nú líklegt að haldið verði áfram með þetta en ég hugsa að ekki verði um aukningu að ræða.  Aðalmálið er að auka uppskeru á hektara og ná stjórn á fuglavandanum.

 

Möguleikarnir eru til staðar en óvíst að þessi ræktun gangi í smáum stíl. Það þarf að auka þekkingu og almenna fagmennsku sem snýr að ræktuninni. En eins og verð er núna er ekki mögulegt að selja kornið á markaði. Til að það verði hægt þarf að auka styrkina verulega. Það er jafnframt ljóst að það þarf að auka þá eitthvað til að kornrækt verði stunduð áfram. Að mínu mati koma þá einhvers konar fjárfestingastyrkir vel til álita.“

 

Samdráttur hjá Sigurði í Birtingaholti

 

Sigurður Ágústsson, kúabóndi í Birtingaholti í Hrunamannahreppi, hefur minnkað mjög eigin kornrækt á undanförnum árum, en vinnur þó áfram af fullum krafti við verktöku fyrir aðra ræktendur. „Útkoman haustið 2015 var slök, reyndar gæðalega betra korn en á síðasta ári. Ég var með korn á um 30 hektara, þreskti um það bil 20 sem voru eftir þegar fuglinn var búinn með sitt. Náði í hús um 47 tonnum af þurrkuðu byggi,“ segir Sigurður og reiknar með að minnka enn frekar við sig næsta vor.

„Þessi grein á ekki  bjarta framtíð hér þar sem álftinni fjölgar. Svo er heimsmarkaðsverð á korni það lágt um þessar mundir að það er nánast ódýrara að kaupa korn en að rækta það hér.“

 

Geir Gunnar segir ekki valkvætt að draga í land

 

Geir Gunnar Geirsson rekur svínabú á Melum í Melasveit og var þar með kornrækt á um 150 hekturum síðasta sumar. Þetta er í þriðja skiptið sem korn er ræktað á Melum og hafa náttúruöflin ekki verið hliðholl Geir Gunnari á þessum tíma. „Það var uppskerubrestur á síðasta ári. Aðeins um helmingur þess sem sáð var náðist að skera sökum veðurs. Uppskeran var léleg sömuleiðis vegna þess hversu seint kornið var þreskt; mikið brotið og gríðarlega mikið af gæs og álft. Við sáðum í 150 hektara, skárum 70–80 og uppskeran var um 1,5 tonn á hektara. 

 

Við komum til að halda áfram, því hálmurinn er það sem við viljum nota sem undirburð í framleiðslunni okkar. Við munum hins vegar minnka kornræktina um helming næsta vor.  

Þessi grein á það sameiginlegt með svínaræktinni að eiga undir högg að sækja síðustu misseri af ýmsum ástæðum. Þar sem menn hafa fjárfest og lagt mikla vinnu í þessar búgreinar síðustu árin, eins og kornræktina, og jafnvel áratugi eins og svínaræktina, þá er nú ekki valkvætt að draga í land þó að á móti blási. Vissulega eru framtíðarhorfur ekki góðar sem gerir það væntanlega að verkum að þetta kemur til með að dragast saman en ekki leggjast með öllu af.“

  

Ýmsir örðugleikar hjá Haraldi í Belgsholti

 

Haraldur Magnússon rekur kúabú í Belgsholti í Melasveit og hefur um árabil verið einn helsti kornræktandinn á Vesturlandi. „Það leit ágætlega út á tímabili en byggið var frekar seint til þroska. Minni skemmdir voru á korninu nú vegna ágangs illgresis, miðað við í fyrra, enda þurfti ég að úða meira af illgresiseyði. 

 

Væta seinkaði slætti og svolítið sló í rúllur vegna þess að ég sá ekki fram á að komast yfir þetta svona seint. Ég fékk þó meiri uppskeru en síðustu tvö ár þrátt fyrir að hafa ekki getað klárað vegna vætu. Gæs og álft tóku restina. Ég stefni á að sá í 40 hektara í vor sem er örlítill samdráttur – en það má segja að þetta hafi smám saman verið að dragast saman á síðustu þremur árum. Aðalástæðan fyrir því er reyndar sú að ég er að koma mér upp eigin sáðkorni aftur og það tekur svolítinn tíma.“

 

Engin áform um samdrátt hjá Ólafi á Þorvaldseyri

 

Ólafur Eggertsson er kúabóndi á Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum og farsæll kornræktandi til margra ára. „Það sem hægt er að segja um kornræktina á síðasta ári er að uppskera hér var í ágætu meðallagi. Vorið var þó heldur kaldara en oft áður. 

 

Seinni hluta sumars var veður þó hagstætt hvað varðar úrkomu og hita. Kornþresking hófst 17. september en þá gerði nokkra góða daga til þreskingar, enda kornyrkið Kría nánast fullþroskað. Haustið var blautt og var tafsamt að ná uppskerunni í hús. Það hafðist þrátt fyrir allt og náðist að klára að þreskja restina síðast í október, þrátt fyrir að hluti korn­akranna hafi verið erfiður yfirferðar. Þrátt fyrir mikla úrkomu stóð kornið, lagðist ekki enda gerði aldrei verulega hauststorma. Álftir og gæsir hafa aldrei verið vandamál í kornökrunum hér að hausti. 

 

Allt kornið var fullþroskað við skurð, alls 120 tonn þurrkaðs korns af 40 hekturum. Yrkið Kría var í 2/3 hluta og Filippa í rest. Kornrækt hefur verið stunduð hér frá 1960 og er síðastliðið ár heldur hlýrra en meðaltal áranna 1961 til 1991.

 

Hér eru ekki áform um að draga saman kornræktina, það koma mismunandi góð ár. Það ber að hafa í huga að það hafa líka komið mjög góð kornár og þau munu koma aftur. Eins og er eru ytri aðstæður hagstæðar hvað kornrækt varðar. Olíuverð hefur lækkað verulega sem gerir jarðvinnslu og þurrkun ódýrari. Þá hefur verð á áburði einnig lækkað, ræktunarstyrkir eru með sama sniði og áður. Það er skiljanlegt að einhverjir bændur velji það að draga saman og jafnvel hætta í kornrækt þegar áföll verða í ræktuninni og mönnum finnst þeir hafi ekkert nema kostnað af. Það verður samt að hafa það í huga að á síðustu árum hefur verið fjárfest nokkuð í tækjum fyrir kornræktina sem verða illa nýtt ef menn draga mikið saman. Það hefur skapast aukin ræktunarþekking með tilkomu kornræktarinnar. Nú plægja menn af fagmennsku og ekki er sett fræ í jörð nema með sáðvélum. Skiptiræktun með korni hefur bætt jarðveg til grasræktunar. Þá hefur valsað korn til fóðurs aukið gróffóðurát hjá mjólkurkúm og hefur gefist vel að blanda því í heilfóður.

 

Hálmur er einng verðmætur og margir þurfa á góðum hálmi að halda til undirburðar fyrir búpening.

Við verðum að vona að það haldi áfram að hlýna hér á landi og það verði hagstætt hvað ræktun varðar. 

Með áratuga vinnu Jónatans Hermanns­sonar hjá Land­búnaðarháskóla Íslands, ásamt fleirum sem unnið hafa að korntilraunum, hefur kornáhuginn breiðst út og haft mikla þýðingu fyrir þróun á nýjum yrkjum fyrir íslenskar aðstæður. Á næstu árum munu koma ný yrki og þau eldri sanna sig enn betur við okkar skilyrði. Þess vegna er nauðsynlegt að hvergi verði slakað á við að viðhalda þeirri þekkingu hvað kynbætur á korni varðar í framtíðinni.“