Forstjóri SS telur að heimila verði innflutning

Í byrjun nóvember gerðu tollverðir upptæka sendingu af hollensku nautakjöti sem var ófryst. Var það gert í samræmi við gildandi lög að mati Matvælastofnunar. 

 

Er það í fyrsta sinn sem kjöt er gert upptækt eftir dóm Hæstaréttar varðandi innflutning á fersku kjöti. Komst dómurinn að þeirri niðurstöðu í október að bann við innflutningi á ófrystu kjöti bryti í bága við EES-samninginn. Ríkið er samkvæmt þessari niðurstöðu skaðabótaskylt gagnvart innflutningsaðilum, sbr. dómsátt sem ríkið gerði við innflutningsaðila í byrjun nóvember sem hugðist flytja inn fersk egg í byrjun síðasta árs. Féllst ríkið á bótaskyldu sína í því máli og greiddi fullan málskostnað. 

 

Stjórnvöld tilneydd til að gefa eftir

 

Steinþór Skúlason, forstjóri SS, telur að stjórnvöld séu tilneydd til að heimila innflutning vegna skuldbindinga sinna í gegnum EES-samninginn. Hins vegar sé mikilvægt að fá inn kröfur sem Norðurlönd geri um vöru sem sé laus við salmonellu. Þá þurfi einnig að krefjast þess að fersk vara sé laus við kamfylobakter sem er ein algengasta orsök matarsýkinga. Bannað sé að selja ferskan innlendan kjúkling sem er sýktur af þessari bakteríu. 

 

„Aukinn innflutningur mun augljóslega leiða til verðlækkunar á innlendu kjöti. Mér finnst vanta að bændum sé gerð grein fyrir í hvað stefni með nautakjöt því það er mjög áhættusamt að leggja í stórar fjárfestingar í ungneytaeldi og taka ekki tillit til þess að veruleg verðlækkun getur verið yfirvofandi,“ segir Steinþór.

 

Nautakjötsframleiðsla á Íslandi hefur tekið nokkrum breytingum síðustu ár. Árin 2014 og 2015 var áhersla kúabænda á mjólkurframleiðslu, enda eftirspurnin gríðarleg á þeim tíma og verð í samræmi við það. Eftir að eftirspurn eftir mjólk minnkaði og vandamál sköpuðust innan sauðfjárræktarinnar hafa sífellt fleiri horft til þess að framleiða nautakjöt sem aðal- eða hliðarbúgrein. 

 

Margrét Gísladóttir, framkvæmda­stjóri Landssambands kúabænda.

 

Ýmis atriði ýtt undir aukna framleiðslu

 

Margrét Gísladóttir, framkvæmda­stjóri Landssambands kúabænda, segir að bændur standi frammi fyrir miklum áskorunum verði innflutningur gefinn frjáls. Greinin hefur verið í talsvert mikilli sókn að undanförnu, innflutningur á fósturvísum af holdanautakyni frá Noregi hófst í fyrra og fyrstu kálfarnir fæddust nú í september. EUROP kjötmat var tekið upp á síðasta ári og  aukin umræða hefur verið um innlenda nautakjötsframleiðslu og vitundarvakningu meðal neytenda um uppruna matvæla. Þá hafi erfiðleikar innan sauðfjárræktarinnar leitt til þess að einhverjir hafa fært framleiðslu sína yfir í nautakjöt. Þessar breytingar hafi líklega haft áhrif á aukna framleiðslu samhliða breytingum á búvörulögum sem fela í sér aukinn styrk við nautakjöts­framleiðslu, miðað við fyrri samning. Þessi atriði hafi aukið meðvitund um að það væru fólgin tækifæri í nautakjötsframleiðslu hér á landi.

 

Stefnumótun fyrir hvora grein

 

Margrét segir að Landssamband kúabænda sé nú að koma fram með stefnumótun til 10 ára. Sú nýbreytni sé í þeirri stefnumótun að nú sé í fyrsta sinn gerð aðskilin stefnumótun fyrir mjólkur­framleiðslu annars vegar og nautakjötsframleiðslu hins vegar.  

 

„Við ákváðum að gera þetta hvort í sínu lagi, og við ræddum við fólk alls staðar í virðiskeðjunni, bændur, verslun, heildsala, innflutningsaðila, matreiðslumenn og framleiðendur, svo einhverjir séu nefndir,“ segir Margrét. 

 

Þetta sé liður í því að gera nautakjötsframleiðslu hærra undir höfði sem búgrein og efla fagmennsku innan greinarinnar.  „Það er alveg óhætt að segja að í mörgum tilfellum hefur verið litið á nautakjötsframleiðsluna einungis sem hliðarafurð við mjólkurframleiðsluna, en því viljum við breyta. Aðrir eru að standa sig gríðarlega vel og leggja mikinn metnað í kjötframleiðsluna,“ segir Margrét. 

 

Hún segir að auknir tollkvótar og almennar launahækkanir í landinu séu meðal þeirra ógna sem nautakjötsframleiðendur standi frammi fyrir, auk þess sem aukinn innflutningur sé mikil ógn við samkeppnishæfni innlendrar framleiðslu.  Mikilvægt sé að grípa til aðgerða og ólíkra mótvægisaðgerða. Regluverk sem greininni er skapað, upplýsingagjöf til neytenda, upprunamerkingar og fleiri atriði þurfi að vinna markvisst í. 

 

Mótvægisaðgerðir fjölbreyttari en sem snýr að sjúkdómastöðu

 

Í umræðum um innflutning á hráu ófrosnu kjöti, ógerilsneyddum mjólkurvörum og hráum eggjum er gjarnan rætt um áhrif sem slíkt hefði á lýðheilsu og sjúkdómastöðu íslensks búfjár. En það er ekki síður mikilvægt að vera vakandi fyrir efnahagslegum áhrifum slíkra aðgerða fyrir íslenskan landbúnað, að mati Margrétar.

 

„Ég tel ótal rök fyrir því að við eigum að fara fram á að halda í frystiskylduna á grundvelli sérstöðu okkar hér á landi. Ef ekki er hægt að semja um það vitum við nokkurn veginn hvaða mótvægisaðgerðir þarf að ráðast í til að reyna að halda búfjárheilsu hér á landi í skikkanlegu horfi og hefur sú vinna verið í ferli. Þegar kemur hins vegar að samkeppnishæfni íslensks landbúnaðar þurfum við að spyrja okkur að því hvaða kröfur við viljum að séu uppi í landbúnaði og hvað við erum tilbúin til að greiða fyrir þær. Ef við viljum áfram hafa háar kröfur um dýravelferð, aðbúnað og lyfjanotkun, svo dæmi séu tekin – og ég efast ekki um að við sem þjóð viljum – þá er ekki hægt að fara á sama tíma fram á að varan sé sem ódýrust. Sé okkur ætlað að keppa við vörur sem framleiddar eru undir allt öðrum kringumstæðum en eru hér á landi þá þarf hið minnsta að upplýsa neytendur um uppruna og framleiðsluferli vörunnar því lágt verð kemur alltaf niður einhvers staðar,“ segir Margrét.

 

Framleiðsluferlið er oft þannig að það er ekki alltaf hægt að ganga úr skugga um hvernig aðstæður dýranna, og þeirra sem starfa við að meðhöndla dýrin og afurðirnar, eru.

 

Telur neytendur standa með bændum

 

Bessi Freyr Vésteinsson, bóndi í Hofstaðaseli í Skagafirði, segir að bændur í nautakjötsframleiðslu séu uggandi yfir stöðu greinarinnar og að það sé áhyggjuefni að þegar starfsfólk í afurðastöðvum fái lögbundnar launahækkanir þá þurfi að sækja þær kostnaðarhækkanir til bænda.

 

„Verð til bænda fyrir nautakjöt hefur lækkað um 5–7% á árinu. Verðþrýstingur vegna innflutnings og kostnaðarhækkanir hjá sláturhúsum og úrvinnsluaðilum þurrka í mörgum tilfellum út launalið bænda í nautakjötsframleiðslu,“ segir Bessi.

 

Vitund neytenda um uppruna matvæla hefur aukist umtalsvert og telur Bessi að upplýstir neytendur standi með íslenskri framleiðslu og kjósi hana. Jafnframt segir hann að standa þurfi vörð um tollavernd og leita leiða til hagræðingar meðal afurðastöðva.

 

„Það eru nóg verkefni fram undan við að standa vörð um greinina, bændur eru áhugasamir um að bæta framleiðsluna, aðstöðu og aðbúnað dýranna og eru vakandi fyrir tækifærum íslenskrar matvælaframleiðslu. Ef stjórnvöld standa ekki í lappirnar  varðandi óheftan innflutning á nautakjöti  þarf greinin að fara fram á mótvægisaðgerðir, mögulega aukinn stuðning við greinina. Greinin getur ekki keppt við óheftan innflutning á kjöti sem framleitt er undir öðrum kringumstæðum en hér. Tollverndin er því afar mikilvæg,“ segir Bessi Freyr. 

 

Mikið framboð af nautakjöti í heiminum

 

Þurrkar í Evrópu og óstöðugt veðurfar í Suður-Ameríku hefur ýtt undir framboð á nautakjöti á heimsmarkaði. Lönd eins og Þýskaland og Noregur og fleiri lönd í Evrópu hafa neyðst til að fækka gripum hjá sér í kjölfar uppskerubrests og þurrka sem geisuðu á svæðinu í sumar. Á sama tíma hafa aðföng hér á landi hækkað undanfarið vegna uppskerubrestsins. Má að mestu leyti rekja þær hækkanir til veikingar krónunnar. Þetta hefur ekki auðveldað bændum lífið og sér í lagi haft áhrif á þá sem eru að feta sín fyrstu spor innan greinarinnar. 

 

Samkvæmt tölum MAST hefur framleiðsla á nautakjöti hér á landi aukist um 3,5% sl. 12 mánuði og sala um 4%. Framleiðslan er um 4.755 tonn. Í tölum Hagstofunnar má sjá að innflutt nautakjöt nam um 1.421 tonni árið 2017 og 1.123 tonnum árið 2016 (kjöt með beini).