Oft framleitt við aðstæður sem standast hvorki aðbúnaðarreglur ESB né Íslands

Enginn veit með vissu hvort kjúklingur frá Asíu, Suður-Ameríku eða Afríku er seldur hér á landi eða ekki. Innflytjendur hafa hins vegar margítrekað sagst treysta ESB-merkingum um uppruna sem stimplað sé á pakkningarnar. 

 

Samkvæmt frétt í breska blaðinu The Guardian er alls ekki hægt að treysta slíkum upprunavottorðum. Enda er innflutti kjúklingurinn frá Asíu fluttur hindrunarlaust yfir landamæri ESB-ríkjanna og fullunninn þar sem best þykir henta hverju sinni. Sams konar mál hafa komið upp hvað eftir annað varðandi aðrar kjöttegundir, eins og nauta- og hrossakjöt. Þar hefur m.a. verið upplýst um hrossakjöt sem var blandað nautakjöti í tilbúnum réttum stórverslana. Erfitt hefur reynst að rekja raunverulegt upprunaland sláturdýranna sem í sumum tilfellum hafa jafnvel reynst vera stolin.

 

Innflutningur ESB á kjúklinga­kjöti að nálgast milljón tonn

 

Samkvæmt tölum Thai Broiler Processing Exporters Association, voru flutt út 681.073 tonn af kjúklingi frá Taílandi á síðasta ári. Þar af voru 215.045 tonn af hráum kjúklingi og 455.928 tonn af hálfunnum kjúklingi. Af þessu fóru 280.345 tonn til ESB-landa, 325.442 tonn til Japans og 75.286 tonn til annarra landa. Er þetta 17,53% aukning á útflutningi á kjúklingi frá Taílandi til þessara markaðssvæða á milli ára. Útflutningurinn frá Taílandi til ESB-ríkjanna gæti farið yfir 290 þúsund tonn á yfirstandandi ári. 

 

Virðist þetta í nokkuð góðu samræmi við innflutningstölur Eurostat fyrir Evrópusambandið. Þar kemur fram að á fyrstu níu mánuðum þessa árs var flutt inn kjúklingakjöt til 28 ESB-ríkja, reiknað í heilum skrokkum, sem nemur 682.907 tonnum. Hefur innflutningur ESB á kjúklingakjöti verið að aukast jafnt og þétt undanfarin ár. Líklegt má því telja að heildarinnflutningur ESB á kjúklingakjöti muni nema um 910 þúsund tonnum á þessu ári, en hann var um 872 þúsund tonn í fyrra.

 

Stærsti hluti innflutta kjúklingakjötsins kemur frá Brasilíu og Taílandi

 

Stærsti hlutinn af innfluttu kjúklingakjöti til ESB-landanna kemur frá Brasilíu, eða um 56%, um 32% frá Taílandi, um 11% frá Filippseyjum, um 10% frá Hong Kong, um 9,9% frá Benin, rúmlega 9,8% frá Sádi-Arabíu, um 8,9% frá Úkraínu og 6,3% frá Gana. 

 

ESB-ríkin með 4% offramleiðslu en bæta samt á offramboðið

 

Þetta eru athyglisverðar tölur ef litið er til þess að ESB-lönd flytja út gríðarlegt magn af kjúklingakjöti, mest sem fullunna vöru og tilbúna rétti. Á árinu 2015 nam sá útflutningur 1.491.000 tonnum og var kominn í 1.193.000 tonn á fyrstu níu mánuðum ársins 2016. Kjúklingaframleiðslan í ESB-löndunum er vissulega mikil, eða nær 14 milljónir tonna á þessu ári. Samkvæmt tölum Eurostat er framleiðslan innan ESB-ríkjanna 4% meiri en neyslan. Með innflutningi á kjúklingakjöti frá Asíu, Suður-Ameríku og Afríku er verið að auka offramboðið enn frekar, eða um 6,5%. Það þýðir að offramboð á kjúklingakjöti nemur um 10,5% sem nýtt er í framleiðslu á tilbúnum kjúklingum og kjúklingaréttum í neytendaumbúðum til útflutnings. 

 

Líklega mest framlegð úr innflutta kjötinu

 

Útilokað er að rekja raunverulegan uppruna á þessu kjúklingakjöti, en öruggt má telja að framlegðin sé mest úr fullvinnslu á innflutta „ódýra“ kjúklingakjötinu frá Asíu, Suður-Ameríku og Afríku. Þar gilda allt aðrar og léttvægari reglur um dýravelferð og greinilega um starfsmannavelferð líka ef marka má frétt The Guardian. Þar eru einnig lægri laun en í Evrópu. Því hlýtur að vera hagkvæmast að nýta þetta kjöt í framleiðslu á tilbúnum réttum af ýmsu tagi fyrir almenna neytendur og mötuneyti. Dýrara kjötið sem framleitt er í Vestur-Evrópu er þá frekar selt til þeirra neytenda innan ESB sem tilbúnir eru að borga hæsta verðið.

 

Uppskrúfað offramboð notað til að hámarka hagnað

 

Með því að búa til offramboð á kjúklingi í Evrópu með innflutningi geta innflytjendur búið til þrýsting á kjúklingabændur, einkum á jaðarsvæðum ESB-ríkjanna til að lækka hjá sér verð. Sömu aðferðarfræði hefur verið beitt á Íslandi á undanförnum árum ef marka má orð forsvarsmanna í kjúklinga- og svínarækt. Allt er þetta svo á kostnað frumframleiðendanna, þ.e. bænda. 

 

Samkvæmt opinberum tölum er mikil aukning í innflutningi á svínakjöti á þessu ári til Íslands. Á fyrstu tíu mánuðum ársins 2016 voru flutt inn tæp 729 tonn af svínakjöti en allt árið 2015 nam innflutningurinn rúmlega 559 tonnum. Að hluta má þó örugglega skýra aukinn innflutning með aukinni eftirspurn vegna fjölgunar ferðamanna. 

 

Framleitt í ESB úr asískum, suður-amerískum og afrískum kjúklingum

 

Ef haft er í huga lögmál markaðarins um framboð, eftirspurn og hámarks framlegð, má nær öruggt telja að kjúklingakjötið frá ESB-löndunum sem er á boðstólum í íslenskum verslunum eigi að verulegu leyti uppruna sinn að rekja til Asíu, Suður-Ameríku og Afríku. Merkingar á umbúðum sem segja að upprunalandið sé ESB-ríki vísa einungis til þess ríkis þar sem lokavinnslan fer fram. 

 

Krafa um sams konar framleiðsluhætti

 

Neytendur ættu því að minnsta kosti að íhuga hver fyrir sig hvort framleiðsluaðferðir kjúklinganna sem í þessar vörur fara standist íslensk lög og reglur um slíka framleiðslu. Einnig reglur ESB um eigin framleiðslu sem Íslendingar hafa verið að innleiða á undanförnum árum. Væntanlega er því full ástæða til að hvetja fólk til að krefjast þess að sömu kröfur séu gerðar um dýravelferð og framleiðsluhætti á innfluttri kjötvöru og gerðar eru gagnvart íslenskri framleiðslu. Öðruvísi getur samanburður á erlendri og innlendri framleiðslu landbúnaðarafurða aldrei verið sanngjarn.

 

Flottir kjötvöðvar búnir til úr samlímdum afskurði

 

Reynt er að nýta allan kjúklinginn eins vel og hægt er. Í afskurð er t.d. hrært kjötlími, ýmist kallað „meat glue“ – pink slime“ eða „transglutamin” og hann síðan mótaður í hentugar stærðir í sérstökum vélum. Slíkar vélar hafa verið framleiddar í einni af verkmiðjum Marels (áður Stork) í Hollandi og eru mikið notaðar víða um Evrópu og reyndar allan heim. Með þessu samlímda kjöti geta veitingastaðir tryggt að „kjúklingabringurnar“ séu allaf eins í laginu og nákvæmlega jafn stórar. Þá er hráefniskostnaðurinn líka í lágmarki og mjög erfitt fyrir viðskiptavininn að greina hvort um raunverulega bringu er að ræða eða ekki. Vitað er að slíkur kjúklingaafskurður sem mótaður hafði verið sem kjúklingabringur var á boðstólum hérlendis um tíma, en ekki er þó ljóst hvort svo er enn. 

 

Hvort samlímt kjöt er verra en gegnheilt er erfitt að fullyrða nokkuð um. Matvæla- og lyfjastofnun Bandaríkjanna (FDA) hefur skilgreint kjötlím þannig að það sé almennt talið öruggt, eða „generally recognized as safe (GRAS)“. Aftur á móti hefur verið bent á að við steikingu eða suðu sé ekki víst að hægt sé að tryggja fulleldun á eðlilegum eldunartíma ef kjötlím er í hráefninu. Þar liggur hættan á að bakteríur drepist ekki við eldun.

 

Evrópusambandið bannaði notkun á kjötlími árið 2010, en ekki endilega á þeim forsendum að kjötlímið sjálft gæti verið hættulegt. Var það þá víða notað í ESB-ríkjunum og m.a. framleitt innan þeirra ríkja, m.a. í Frakklandi. Ýmislegt annað hefur líka verið bannað í landbúnaði og matvælaframleiðslu í ESB-ríkjunum á undanförnum árum sem enn er þó við lýði. 

 

Hundraðföld áhætta?

 

Í grein á vefsíðu Mercola.com segir að með notkun á kjötlími sé verið að blekkja neytendur og selja þeim samlímda vöru á fullu verði sem er í raun úrkast. Þá séu hundrað sinnum meiri líkur á að fá í sig bakteríusmit og matareitrun við neyslu á samlímdu kjöti en af gegnheilum vöðva. Neysla á slíku kjöti sé í raun eins og að spila í rússneskri rúllettu. Við þetta bætist svo að vegna ofnotkunar sýklalyfja hafa orðið til ofurbakteríur sem aukin hætta er á að geti verið í slíku kjöti. Erfitt getur þá reynst að bjarga fólki sem lendir inni á sjúkrahúsum með slíkar sýkingar. 

 

„Kjötlím“ sem er ensím sem kallað er „transglutaminase“ eða „Thrombin“ og var upp­haflega  unnið úr dýrablóði. Það hefur mikið verið notað við framleiðslu á nautakjötsafurðum m.a. í Bandaríkjunum og víða um heim. Einnig við framleiðslu á lambakjötsafurðum og fiskafurðum. Þetta er selt sem hvítt duft og mjög erfitt getur verið að greina hvort það hefur verið notað þegar maður skoðar vel mótaðan kjötbita. 

Í Bandaríjunum hafa gilt reglur frá USDA frá 2001 sem skylda framleiðendur til að taka það fram á pakkningum hvort kjötið sé samanlímt eða ekki. Neytendur eiga þannig að geta séð það þegar verslað er á matvörumörkuðum. Erfitt hefur þó reynst að fylgja því eftir á veitingastöðum sem fullyrt hefur verið að framreiði samlímt kjöt í stórum stíl.  

 

Í greininni í Mercola er síðan vísað í fjölda rannsókna, m.a. á vegum Alþjóða krabbameinsrannsóknasjóðsins „World Cancer Research Fund - WCRF“ sem gerði 7.000 klínískar prófanir á orsakasamhengi af neyslu á mikið unnum mat og krabbameini. Þar koma ýmsar mjög vinsælar vörutegundir afar illa út svo ekki sé meira sagt.