Skylt efni

Hæg viðkoma hjá skötu

Á miðunum umhverfis landið hafa fundist 15 tegundir af ættbálki skatna. Algengastar eru skata (Raja batis), tindaskata (R. radiata), hvítskata (R. lintea), skjótta skata (R. hyperborea) og Maríuskata (Bathyraja spinicauda).

Gælunöfn hákarls

Hákarl hefur verið nefndur ýmsum nöfnum á íslensku, bæði gælunöfnum og svonefndum feluorðum. Meðal þeirra eru axskeri, blágot, blápískur, brettingur, deli, got, grágot, gráni, hafkerling, háskerðingur, hvolpur, raddali, rauðgot, skauli, skerill, skufsi. Hákarl hefur einnig gengið undir nöfnum eins og bauni, háki, háksi, láki og sá grái.

Tannlaus steinbítur

Steinbítur missir tennurnar um hrygningartímann og tekur ekki til sín fæðu. Síðan vaxa nýjar tennur en þá er hann orðinn rýr og sækir upp á grunnslóð í leit að fæðu.

Fjörulallar vilja gagnast kindum

Sjávarkvikindi sem nefnist fjörulalli hefur oft sést í fjörum víða um land. Lalli gengur stundum á landi um fengitímann og hann þá verið skaðlegur sauðkindum þar sem hann reynir að gagnast ánum.

Kattarmolar

Elsti steingervingur af dýri sem líkist heimilisketti er 12 milljón ára gamall. Í Egyptalandi til forna var til siðs að fjölskyldan rakaði af sér augabrúnirnar þegar heimiliskötturinn drapst.

Veðurspeki

Í ritinu Veðrið sem Veðurstofa Íslands gaf út á árunum 1956–1978 er að finna eitt og annað um gamla veðurspeki sem Jón Eyþórsson tók saman.

Eitraðar plöntur

Á hverju sumri kemur upp umræða um eitraðar plöntur í görðum. Oftar en ekki hefst umræðan á því að foreldrar ungra barna hafa heyrt að gullregn sé eitrað og hafa í framhaldi af því áhyggjur af því að gullregnið skaði börnin.

Sálin verður ekki þvegin

Sápa, eins og fleiri hreinlætisvörur, þykja sjálfsagður og eðlilegur hlutur í samfélagi siðmenntaðra manna. Hún er til margra hluta nýtileg.

Matur er manns gaman

Í Glouchesterskíri á Englandi er haldinn heldur óvenjulegur viðburður vor hvert þar sem fólk keppist við að elta ost sem er látinn rúlla niður brekku. Viðburðurinn myndi líklegast útleggjast á íslensku sem ostahlaup.

Saga tannburstans

Tannburstar eru sjálfsagður hlutur í okkar lífi og vonandi lífi allra. Colgate-hárin renna um munn okkar daglega, stökk hár, mjúk hár, græn hár, gul hár, barnaburstar, burstar með gúmmígómbursta á annarri hliðinni, keyptir í kippum á heimilið og allir hafa sinn lit til aðgreiningar frá hinum.

Að vekja upp draug

Uppvakningar eru draugar sem vaktir eru upp af lifandi mönnum til að þjóna ákveðnum tilgangi, oftast til illverka. Ekki er því að undra að þeir séu bæði skapvondir og úrillir, þegar verið er að raska ró þeirra sem liggja í friði.

Hinn helgi viður

Á Íslandi naut reyniviðurinn lengi vel sérstakrar helgi, eins og sjá má í eftirfarandi frásögnum.

Plöntuhjal

Alþýðleg þekking á plöntum hélst vel við hér á landi fram undir síðustu aldamót en hefur nú að mestu fallið í gleymsku. Skemmtilegt er fyrir áhugasama að grufla í gömlum bókum og leita uppi hugmyndir fyrri tíma fólks um plöntur.

Skreppur seiðkarl og Þorbjörg lítilvölva

Fyrir rúmum fjörutíu árum voru sýndir í ríkissjónvarpinu þættir um undarlegan náunga sem var kallaður Skreppur seiðkarl. Aðalsögupersónan var góðlátlegur galdramaður sem átti lítinn frosk og hafði flogið um í tíma frá elleftu öld til ársins 1960.

Plöntuspjall að vori

Í indversku spekiritunum Rig Veda segir að maðurinn hafi lært að þekkja ætar plöntur frá eitruðum með því að fylgjast með fæðuvali grasbíta. Síðan hefur hann lært að rækta og kynbæta plöntur til að fullnægja þörfum sínum.

Flöskudraugur og galdraofsóknir

Í seinni tíð hafa þjóðsögur og þjóðtrú tapað nokkru af upprunalegu gildi. Má eflaust finna margar ástæður til þess, svo sem betra húsnæði, þéttbýlismyndun og aukna efnishyggju.

Lagarfljóts­ormurinn

Lagarfljótsormurinn er stærstur allra orma á Íslandi og um hann eru einnig til flestar sögur. Lagarfljót er þriðja stærsta stöðuvatn á Íslandi og er mesta dýpt þess 111,5 metrar.

Svört fluga settist á Passíusálmana

Í tilefni þess að verið er að lesa Passíusálma Hallgríms Péturssonar á Rás 1 er gaman að rifja upp eftirfarandi sem átti sér á vetrarvertíð 1892 þegar menn ætluðu að leggjast til svefns í sjóbúð á Stokkseyri.

Í fríi allt árið

Trúarhátíðir eru helstu frídagarnir ársins og hægt að fjölga þeim með því að vera fjöltrúar og nýta sér alla frídaga sem hin mismunandi trúarbrögð bjóða.

Reykjavíkurdraugar

Í Reykjavík eru nokkur hús sem þekkt eru fyrir draugagang og mörg önnur þar sem menn telja sig hafa orðið vara við eitthvað skrýtið og óútskýranlegt.

Með lífið í lúkunum

Frá ómunatíð hefur lófalestur verið talinn auðveld og örugg leið til að komast að því hvað framtíðin beri í skauti sér.

„Truntum og runtum ...“

Samkvæmt norrænum goðsögum er heimurinn skapaður úr holdi og blóði hrímþursans Ýmis en hrímþursar eru í mannsmynd, hræðilega ljótir, kafloðnir og með hala, þeir eru líka heimskir og grimmir.

Verur alsettar augum

Englar eru sendiboðar sem flytja boð Guðs milli himins og jarðar og hver þeirra flytur eitthvað af dýrð hans með sér. Komu þeirra fylgir söngur og birta.

Hvernig bragðast hverafuglar?

Undirritaður er mikill áhugamaður um rómantíska náttúrufræði og mat og því lengi langað að smakka hverafugl. Fugla sem eru soðnir í köldu vatni.

Fylgjur og fyrirboðar

Samkvæmt gamalli þjóðtrú eiga allir sér sérstaka fylgju sem fer með þeim hvert sem þeir fara.

Katanesdýrið

Á seinni hluta nítjándu aldar varð vart við skrímsli rétt hjá Katanesi á Hvalfjarðarströnd. Kvikindi þetta olli nokkru uppnámi og var m.a. gerður út leiðangur af hinu opinbera til að ljósmynda dýrið og skjóta en hvorugt tókst. Að lokum hvarf kvikindið eins skyndilega og það birtist.

Skýin sem kennileiti

Hrafninn er sá fugl sem sveipaður er mestri dulúð í íslenskri þjóðtrú og um hann er fjöldi sagna.

Draugar í Hollywood

Draugar og draugagangur hafa verið viðfangsefni bíómynda frá upphafi kvikmyndagerðar. Myndirnar fjalla hver á sinn hátt um reimleika, sumar eru byggðar á frægum draugasögum, aðrar á sönnum atburðum.

Hundur leysist upp í grænum reyk

Margar áhugasamar fréttir af undrum náttúrunnar komast sjaldan eða aldrei í fjölmiðla. Daglegt þras um fjármál, stjórnmál og önnur óáhugaverð mál njóta þar meiri vinsælda.

Ekki steinn yfir steini

Trúin á mátt steina var almenn hér á landi fyrr á öldum og náttúrusteinar taldir til ýmissa hluta nytsamlegir og gæddir töframætti.

Ég er svín

Kínverska tunglalmanakið er það elsta í heimi og gerir ráð fyrir sextíu ára hring sem skiptist í sex tíu ára skeið, auk þess sem um er að ræða tólf undirflokka.

Ósjálfráð skrift

Vinsældir Bændablaðsins hafa vaxið talsvert síðustu mánuði og síður blaðsins fleiri en á svipuðum árstíma undanfarin ár og við blaðamennirnir því stundum þurft að spýta í lófana. Persónulega hef ég komið mér upp nýjum ritstíl við slíkar aðstæður og kallast ósjálfráð skrift.

Hulin skilaboð í tónlist

Umræðuefni mitt að þessu sinni er ekki nýtt en sjálfur hef ég alltaf jafn gaman af því og læt því vaða.

Elli prestsins

Endalok menningarinnar

Um miðjan janúar varð mér litið undir rúmið í svefnherberginu heima hjá mér og brá heldur betur í brún. Sama dag keypti ég mér róbóta sem ryksugar þegar ég er að heiman.

I Kina Spiser De Hunde

Undirrituðum þykir fátt skemmtilegra en að upplýsa lesendur um áhættuna sem fylgir því að borða mat í útlöndum. Fólk getur hreinlega breyst í vampírur af því að borða innfluttar kjúklingabringur.

Þjóðtrú tengd áramótunum

Á nýársnótt er á margan hátt kynngimagnað andrúmsloft og hún skipar veglegan sess í íslenskri þjóðtrú. Álfar flytja búferlum, selir kasta hamnum, vatn breytist í vín, kirkjugarðar rísa, þá er óskastund og mark er takandi á öllum draumum á nýársnótt.